SN: prezes osobiście odpowiada za długi wobec ZUS po zakończeniu postępowania upadłościowego

ZUS nie ma obowiązku udowodnienia bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce przez przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego. Jeśli złoży wniosek o upadłość spółki, a w postępowaniu upadłościowym nie odzyska długów, do odpowiedzialności zostanie pociągnięty członek zarządu.

W 2006 r. ZUS decyzją zobowiązał prezesa spółki z o.o. do zapłaty ponad 250 tys. zł zaległych składek na ubezpieczenia społeczne. Sąd okręgowy w wyroku, który zapadł przeszło trzy lata później, zwolnił go z odpowiedzialności. W uzasadnieniu argumentował, że z materiału dowodowego nie wynika by ZUS wykazał bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce. Uzasadniał, że ZUS przeprowadził postępowanie dotyczące wyłącznie rachunków bankowych dłużnika. Tymczasem okazało się, że spółka miała majątek w postaci środków trwałych oraz wierzytelności, które zostały nawet zabezpieczone, jednak ZUS nie podjął czynności mających na celu zaspokojenie się z zabezpieczonych praw.

Zdaniem sędziów ZUS nie wykazał bezskuteczności egzekucji przeciw spółce, czyli pierwszego i podstawowego warunku ustalenia odpowiedzialności członków zarządu na podstawie art. 116 ordynacji podatkowej.

ZUS się nie poddawał i złożył apelację. Sąd II instancji utrzymał jednak w mocy rozstrzygnięcie wyroku sądu okręgowego. Argumentował, że nie doszło do wdrożenia postępowania egzekucyjnego przez urząd skarbowy, gdyż w międzyczasie ogłoszono upadłość spółki. Zdaniem sądu ogłoszenie upadłości spółki nie może prowadzić automatycznie do przyjęcia, że postępowanie egzekucyjne byłoby bezskuteczne, zwłaszcza po uwzględnieniu danych z bilansu spółki. Wykazanie bezskuteczności egzekucji może nastąpić poprzez wydanie postanowienia o umorzeniu postępowania nie tylko w toku egzekucji administracyjnej lub sądowej, ale także w innej formie, m. in. na podstawie okoliczności wynikających z czynności przeprowadzonych w postępowaniu egzekucyjnym. Udowodnienie tej przesłanki należy jednak do wierzyciela.

ZUS złożył skargę kasacyjną do Sądu najwyższego i wygrał. Sąd Najwyższy uznał bowiem, że art. 116 ordynacji podatkowej nie nakłada na wierzyciela wprost obowiązku udowodnienia bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce przez przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego. Jeśli istnieją oczywiste powody do stwierdzenia, że postępowanie to nie przyniesie oczekiwanego skutku, bezskuteczność egzekucji może być wykazana też w inny sposób. Przy czym, nie oznacza to że ZUS sam ocenia iż brakuje majątku spółki i długi nie mogą zostać spłacone. Przykładowo, uznanie egzekucji za bezskuteczną jest także możliwe, gdy w postępowaniu upadłościowym sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości na podstawie art. 13 ustawy – Prawo upadłościowe, jeśli majątek spółki nie wystarcza nawet na pokrycie kosztów tego postępowania.

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na to, że ZUS złożył wniosek o upadłość spółki. Postępowanie upadłościowe doprowadziło jednak do częściowego zaspokojenia wierzytelności wobec ZUS. A skoro spieniężony przez syndyka majątek spółki nie pozwolił na zaspokojenie wszystkich zobowiązań wobec ZUS, to określona w art. 116 ordynacji podatkowej przesłanka bezskuteczności postępowania została więc spełniona. Tym samym Sąd Najwyższy uwzględnił skargę kasacyjną ZUS, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę sądowo apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. (sygn. akt II UK 7/11)