Siła PIP często jest teoretyczna

Dziesiątki tysięcy skarg i ponad milion telefonów z pytaniami i prośbami o poradę rocznie świadczą o dużym zaufaniu zatrudnionych do Państwowej Inspekcji Pracy. Niestety, inspektorzy nie zawsze mogą pomóc. Wszystko przez przepisy, które utrudniają im usunięcie naruszeń prawa w firmach.

Inspektorzy mają problem np. z wykonywaniem uprawnień związanych z kontrolą ewidencji osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
– Mamy około tysiąca spraw związanych z wpisem do tej ewidencji – informuje Agata Kostyk-Lewandowka z Okręgowego Inspektoratu Pracy we Wrocławiu.
Teoretycznie zgodnie z art. 11a ustawy o PIP (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 404 z późn. zm.) inspektor jest uprawniony do nakazania firmie, aby umieściła danego pracownika we wspomnianej ewidencji osób. Od tego zależy, czy będzie miał prawo do świadczeń pomostowych.
Początkowo organy PIP wydały wiele ostatecznych decyzji administracyjnych korzystnych dla pracowników, które w sądownictwie administracyjnym były akceptowane. Z czasem sytuacja się zmieniła. 19 kwietnia 2011 r. zapadł wyrok NSA (syg. akt SA/Po 605/10) kwestionujący prawo inspekcji pracy do wydawania rozstrzygnięcia w tym zakresie. Wyroki w kolejnych sprawach także były niekorzystne dla zatrudnionych i podważały uprawnienia PIP.
Inspektor pracy nie może też w istotny sposób pomóc osobie, która jest zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej, ale na zasadach charakterystycznych dla stosunku pracy. Teoretycznie może skierować do sądu sprawę o ustalenie istnienia stosunku pracy, ale z reguły tego nie czyni, bo zatrudniony na umowie cywilnej w obawie przed utratą źródła utrzymania nie współpracuje z PIP.
W ubiegłym roku złożono tylko 81 takich powództw na rzecz 89 pracujących. W dobie powszechnego samozatrudnienia i pracy na zlecenie liczby te wydają się – delikatnie mówiąc – mało imponujące.
Z perspektywy PIP najbardziej skuteczną formą oddziaływania na pracodawców w takich sprawach jest kierowanie wystąpień. Inspektorzy wnoszą w nich o zastąpienie kontraktów cywilnoprawnych umowami o pracę. Wystąpienia nie mają jednak charakteru decyzji administracyjnej.
W tym przypadku sytuacja może się zmienić. Nad wprowadzeniem nowych przepisów rozszerzających uprawnienia PIP w zwalczaniu nadużywania umów cywilnoprawnych pracuje już Sejm. Zgodnie z poselskim projektem inspektor nie będzie musiał wytaczać wspomnianych powództw, lecz od razu będzie mógł nakazać – opierając się na dokonanych ustaleniach – zastąpienie kontraktu cywilnoprawnego umową o pracę. Firmie ma przysługiwać środek odwoławczy na zasadach ogólnych.
 

Źródło: Dziennik Gazeta Prawna, Tomasz Zalewski, 19 września 2013 r.