RPO interweniuje w sprawie przeliczeń wcześniejszych emerytur

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do przewodniczącej sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny aby w ramach prac nad prezydenckim projektem ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw posłowie przeanalizowali zasady przeliczania wysokości emerytury.

Chodzi o świadczenia osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które najpierw pobierały wcześniejszą emeryturę, a po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (podwyższonego nowelą ustawy, która weszła w życie 1 stycznia 2013 r.) wystąpiły o emeryturę powszechną na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej.

Przed 1 stycznia 2013 r. osoba, która pobiera wcześniejszą emeryturę, mogła po osiągnięciu wieku emerytalnego wystąpić o emeryturę powszechną (art. 24 ustawy emerytalnej). Emerytura ta wyliczana była przez podzielenie podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia. Wysokość tzw. nowej emerytury w niektórych przypadkach była korzystniejsza od dotychczas pobieranej. Jednak od 1 stycznia 2013 r., po zmianie przepisów, podstawa obliczenia kolejnej emerytury jest pomniejszana o kwoty wcześniej pobranych świadczeń emerytalnych.

Do rzecznika wpływają liczne skargi na niekorzystną zmianę przepisów. Liczną grupą wśród nich są kobiety urodzone w 1953 r., które będąc ostatnim rocznikiem uprawnionych do wcześniejszej emerytury (art. 46 w związku art. 29 ustawy emerytalnej – nabycie uprawnień do końca 2008 r.), zostały zaskoczone wprowadzonymi zmianami. Przy czym, nie jest to jedyna grupa objęta dyspozycją art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. Kobiety podnoszą, że podejmując w przeszłości decyzję o przejściu na emeryturę w niższym wieku emerytalnym nie mogły wiedzieć, że wpłynie ona negatywnie na wysokość emerytury przyznawanej w wieku powszechnym. Wskazują, że prawo do ustalania wysokości emerytury powszechnej na dotychczasowych zasadach, czyli bez kwestionowanego pomniejszania, winno być zachowane dla wszystkich, którzy nabyli i realizowali prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Polecamy: Nierówności płacowe wpłyną na wysokość emerytur

W skargach do Rzecznika ubezpieczeni z jednej strony domagają się możliwości ustalania wysokości emerytury na nowych zasadach w systemie zdefiniowanej składki bez pomniejszania o kwoty pobranych wcześniejszych emerytur, z drugiej zaś ustalenia wysokości emerytury powszechnej przy zastosowaniu art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej. Przepis ten dotyczy obliczania emerytury w miejsce dotychczas pobieranej dla ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. objętych tzw. starym systemem emerytalnym przy przyjęciu nowej kwoty bazowej do części socjalnej emerytury (24% kwoty bazowej), pod warunkiem wykazania po nabyciu prawa do wcześniejszej emerytury 30 miesięcy podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu.  Wprowadzenie tego wymogu Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodny z ustawą zasadniczą.

Ewentualna zmiana legislacyjna mogłaby rozstrzygnąć kwestie zarówno osób, które uprawnienia do emerytury powszechnej nabyły przed 2012 r., jak i po tej dacie.