W tej sprawie chodziło o odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Wnioskodawczyni Regina P. pracowała w swoim zakładzie od sierpnia 1979 r. do 2000 r. na stanowisku elektronika urządzeń przesyłowych. W tym czasie korzystała zarówno ze zwolnień lekarskich, jak i z ubezpieczenia chorobowego, a także z urlopu wychowawczego.

ZUS w Elblągu obliczył, że staż pracy wynosił 14 lat i 11 miesięcy w trudnych warunkach.

Rekompensata należy się

Regina P. nie zgodziła się z ta decyzją organu i wniosła sprawę do sądu pracy. Sąd I instancji 1 października 2019 r. przyznał wnioskodawczyni rekompensatę.

Czytaj też: SA: Praca w innym dziale przemysłu nie wyklucza emerytury z rekompensatą>>

Sąd I instancji doszedł do przekonania, że okresy pobierania przez skarżącą wynagrodzenia i zasiłku chorobowego w czasie niezdolności do pracy, przypadające od 14 listopada 1991 r. do końca zatrudnienia, stanowiące łącznie 1 rok, 2 m-ce i 13 dni, należało uwzględnić do stażu pracy w szczególnych warunkach.

Ale Sąd Apelacyjny przywołał przepis art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych który definiuje, że rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Warunki jej przyznania precyzuje art. 21.

Art. 21 brzmi: Rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Tym samym, aby ustalić prawo do rekompensaty konieczne jest wykazanie, iż ubezpieczony do dnia 1 stycznia 2009 r. udowodnił 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, przy jednoczesnym braku możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej lub prawa emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na skutek zmiany stanu prawnego wprowadzonego ustawą o emeryturach pomostowych.

Wyliczenie stażu 15 lat

Jeżeli chodzi o kwestię zaliczania do wymaganego przez art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych 15-letniego stażu zatrudnienia w warunkach szczególnych okresów niewykonywania pracy, za które ubezpieczony otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby, odnoszą się do niej przepisy obowiązującego od 1 lipca 2004 r. przepisu art. 32 ust. 1a pkt. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego rozstrzygnięcia wymaga, czy i w jakim zakresie wskazane przepisy znajdują zastosowanie przy ustalaniu prawa ubezpieczonego do rekompensaty na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

Skarżąca, jak stwierdził Sąd Okręgowy rozpoznający niniejszą sprawę, bezspornie spełnia kryterium nienabycia prawa do emerytury pomostowej lub emerytury w niższym wieku emerytalnym niż wiek powszechny. Wnioskodawczyni, zdaniem Sądu Okręgowego, legitymuje się również stażem 15 lat pracy w szczególnych warunkach, o ile w stażu tym uwzględnić również okresy nieskładkowe. wynikające z przebywania na zwolnieniach lekarskich podczas zatrudnienia w H. w E. Jak podkreślił Sąd I instancji, rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły tego rodzaju pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej - w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w związku z wejściem w życie ustawy emerytalnej.

 Celem rekompensaty, zwiększającej kapitał początkowy, jest odpowiednie podwyższenie podstawy wymiaru emerytury. Osoby, które podjęły pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przed 1999 r. mogły bowiem w sposób uzasadniony oczekiwać, iż podjęcie tego rodzaju pracy będzie prowadzić do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury.

Nie doszło do utraty praw nabytych

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały powołał się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o sygnaturze K 33/06, w którym wyznaczono standard ustalania emerytury w szczególnych warunkach i okresów niezdolności do pracy.

Trybunał wyraził wówczas pogląd, że wprowadzenie do ustawy art. 32 ust. 1 a)  działa na przyszłość, co oznaczało, że osoby, które pracowały w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i czekały na osiągnięcie wieku, to przepis ten nie mógł działać na ich niekorzyść. Nie wolno było kwestionować braku upływu 15 lat z powodu zwolnień lekarskich. A więc data 14 listopada 1991 r. oznacza datę wprowadzenia okresów składkowych i nieskładkowych.

Pogląd TK został zaakceptowany przez Sąd Najwyższy.

Ustawa o emeryturach pomostowych przewiduje dwa rozwiązania:

  1. Sumowanie wszystkich okresów zatrudnienia wraz z okresami zwolnień lekarskich
  2. Okresy przerw nie podlegają wliczeniu do okresów zaliczanych do rekompensaty.

Jak zaznaczył sędzia sprawozdawca Bohdan Bieniek, Sąd Najwyższy podzielił ten drugi pogląd. Niewliczenie urlopów wychowawczych potwierdziło też orzeczenie o sygnaturze I UK 6/14. Przy czym nie dochodzi tu do naruszenia praw nabytych, bo rekompensaty zaczęły obowiązywać od 2009 r., a zatem nie nabywa się praw, które nie istnieją - dodał sędzia Bieniek.

 

Sygnatura akt III UZP 3/20, uchwała 3 sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN z 29 października 2020 r.

 

Sprawdź również książkę: Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz >>