Mieszane uczucia wywołała niedawna nowelizacja ustawy o kierujących pojazdami dokonana jeszcze przed jej wejściem w życie. Jak się okazało, okres vacatio legis był niewystarczający dla podmiotów zobowiązanych dostosować się do wprowadzonych zmian. Jednak nie tylko ta „niedoskonałość” ustawy wymagała szybkich zmian. Należy też wspomnieć o wydłużeniu terminów przewidzianych do uzyskania prawa jazdy kategorii A. Według pierwotnego brzmienia ustawy byłoby to po prostu niemożliwe! Te i inne przykłady niefrasobliwości ustawodawcy skłaniają do przeanalizowania drogi, jaką ustawa pokonuje od chwili jej napisania aż do dnia wejścia w życie.
Ogół czynności w celu uchwalenia ustawy został określony w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) – dalej Konstytucja oraz w regulaminach Sejmu i Senatu. Proces legislacyjny składa się z kilku etapów.
Pierwszym jest tzw. inicjatywa ustawodawcza. Tylko określone podmioty mogą wnieść projekt ustawy do Sejmu i tym samym rozpocząć proces jej uchwalania. Są to:
posłowie (poselskie projekty mogą wnosić komisje sejmowe lub grupa co najmniej 15 posłów);
Senat (konieczna jest uchwała całej izby);
Prezydent RP;
Rada Ministrów.
Możliwe jest również złożenie projektu przez obywateli. W takim przypadku konieczne jest podpisanie się pod projektem 100.000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. W przypadku niektórych projektów ustaw (np. budżetowych) obostrzenie dotyczące podmiotów mogących wnosić projekty są dalej idące.
Projekt ustawy składa się w formie pisemnej Marszałkowi Sejmu, który zarządza jego doręczenie posłom. W celu zapewnienia porządku, poszczególnym projektom przyporządkowuje się indywidualne numery druków sejmowych. W niektórych przypadkach, w razie wątpliwości co do zgodności projektu z prawem (w tym z prawem unijnym), Marszałek może nie nadać projektowi dalszego biegu.
Rozpatrzenie projektu ustawy odbywa się w trzech czytaniach. Pierwsze czytanie przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu lub komisji. Służy ono uzasadnieniu projektu przez wnioskodawcę, debacie w sprawie ogólnych założeń projektu oraz pytaniom posłów i odpowiedziom wnioskodawcy. Pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu kończy się skierowaniem projektu do właściwych komisji, chyba że Sejm w związku ze zgłoszonym wnioskiem odrzuci projekt w całości. Komisje, do których skierowany został projekt, obradują nad nim wspólnie; komisje te mogą zwrócić się do innych komisji sejmowych o wyrażenie opinii o projekcie lub jego części. Mogą również powołać specjalne podkomisje, które będą zajmować się danym projektem ustawy. Na podstawie prac poszczególnych komisji oraz podkomisji powstaje sprawozdanie przedstawiające wniosek o:
1) przyjęcie projektu bez poprawek,
2) przyjęcie projektu z określonymi poprawkami w formie tekstu jednolitego projektu,
3) odrzucenie projektu.
Drugie czytanie przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu. Obejmuje ono przedstawienie sprawozdania komisji o projekcie ustawy, a w dalszej kolejności debatę, w czasie której mogą być zgłaszane kolejne poprawki i wnioski. Prawo wnoszenia poprawek w czasie drugiego czytania przysługuje wnioskodawcy, a także grupie co najmniej 15 posłów, przewodniczącemu klubu lub koła poselskiego oraz Radzie Ministrów. W razie zgłoszenia w drugim czytaniu nowych poprawek i wniosków projekt kieruje się ponownie do komisji, które go rozpatrywały. Tu sporządza się nowe, poprawione sprawozdanie obejmujące odniesienie się do wniesionych poprawek i wniosków. Jeśli projekt nie został skierowany powtórnie do komisji, może odbyć się niezwłocznie trzecie czytanie.
Trzecie czytanie obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub - jeżeli projekt nie został ponownie skierowany do komisji - przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych podczas drugiego czytania. Kolejnym etapem jest głosowanie. Na początku odbywa się głosowanie nad ewentualnym wnioskiem o odrzucenie projektu w całości, potem nad poprawkami do poszczególnych artykułów, a w końcu nad projektem w całości, w brzmieniu zaproponowanym przez komisje, wraz ze zmianami wynikającymi z przegłosowanych poprawek. Sejm uchwala ustawę zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Kolejnym krokiem jest przekazanie przez Marszałka Sejmu uchwalonej przez Sejm ustawy Marszałkowi Senatu. Marszałek Senatu kieruje ustawę do odpowiednich komisji senackich (jednej lub kilku), które mają ją przeanalizować i opracować projekt stanowiska Senatu. W dalszej kolejności odbywa się debata i głosowanie na posiedzeniu Senatu. W ich wyniku Senat podejmuje uchwałę o:
1) przyjęciu ustawy bez poprawek (w takim przypadku jest ona przekazywana Prezydentowi do podpisu), lub
2) przyjęciu ustawy z określonymi poprawkami w formie tekstu jednolitego projektu,
3) odrzuceniu ustawy.
W przypadku z pkt 2 lub 3, ustawa trafia ponownie do Sejmu, a Marszałek kieruje ją pod obrady komisji, która wcześniej pracowały nad projektem. Komisja dyskutuje nad stanowiskiem Senatu (przy udziale senatora sprawozdawcy) i przedstawia sprawozdanie, w którym wnioskuje o przyjęcie senackich poprawek w całości lub części, bądź też ich odrzucenie. Sejm może odrzucić poprawki Senatu, jak i wniosek o odrzucenie ustawy, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (liczba głosów „za” jest większa niż suma „przeciw” i „wstrzymujących się”). Gdy zabraknie takiej większości, ostateczny tekst ustawy uwzględni poprawki Senatu.
Po zatwierdzeniu przez Sejm, ustawa jest kierowana do podpisania przez Prezydenta. Może on odmówić podpisania ustawy i przekazać ją do Sejmu do ponownego rozpatrzenia. W przypadku, gdy większością 3/5 głosów (w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów), Sejm odrzuci weto Prezydenta, nie ma on innej możliwości, jak tylko podpisać ustawę i zarządzić jej ogłoszenie. Jeżeli takiej większości nie będzie, proces ustawodawczy kończy się i ustawa nie nabierze mocy prawnej. Innym jeszcze rozwiązaniem stosowanym przez głowę państwa może być skierowanie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją. Jeśli Trybunał uzna ustawę za zgodną z Konstytucją, Prezydent ma bezwzględny obowiązek podpisać ją.
Przepisy bhp nie są wolne od wad
Zdarza się, że narzekamy na przepisy prawne - że niedokładne, nieprecyzyjne, nierzadko zbyt rygorystyczne. Stawianych zarzutów można tu wymienić wiele...