Czy osoba prowadząca działalność gospodarczą może zatrudniać swoją matkę na zasadzie pomocy, bez jakiejkolwiek umowy?


 

Do zatrudnienia umowa jest konieczna, ale matka może być nie tyle zatrudniona, co nieodpłatnie pomagać swojemu dziecku przy prowadzeniu przez nie działalności gospodarczej.


 

Na wstępie musimy odróżnić kilka kwestii terminologicznych. Zatrudnienie co do zasady oznacza stosunek pracy. Jeżeli matka miałaby być zatrudniona w ramach tego stosunku, umowa jest konieczna, co wynika z zapisu art. 29 § 2 Kodeksu pracy, zgodnie z którym umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.
Potocznie terminem zatrudnienia określa się także powierzenie wykonywania pracy na innej podstawie niż stosunek pracy (np. na podstawie umowy zlecenia lub o dzieło). W przypadku takich umów co do zasady nie ma obowiązku zachowania formy pisemnej, ale jest to wskazane dla celów dowodowych. Pomijając jednak formę "zatrudniając" w ten sposób matkę, podatnik powinien zawrzeć z nią umowę cywilnoprawną.
Dopuszczalnym jest także, aby matka pomagała swojemu dziecku przy prowadzeniu działalności gospodarczej bezumownie, ale należy przestrzec, że nie będzie to zatrudnienie. W efekcie matka za swoje usługi nie powinna pobierać wynagrodzenia (gdyby było inaczej wynagrodzenie to mogłoby być wyrzucone z kosztów w razie kontroli). Jednocześnie świadczenia uzyskane przez podatnika (syna lub córkę) nie będą u niego opodatkowane z uwagi na zapis art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z tym przepisem wolna od podatku jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Skoro więc zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn matka zaliczana jest do I grupy podatkowej, uzyskane od niej świadczenia w postaci nieodpłatnych usług (pracy) nie spowodują powstania przychodu.