Podstawowym aktem prawnym określającym szczegółowo wymagania prawne co do narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne jest rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.) - dalej r.s.c.b. Określa ono:
1) klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych;
2) wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych;
3) szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez szkodliwe czynniki biologiczne, w tym rodzaje środków niezbędnych do zapewnienia ochrony zdrowia i życia pracowników narażonych na działanie tych czynników, zakres stosowania tych środków oraz warunki i sposób monitorowania stanu zdrowia narażonych pracowników;
4) sposób prowadzenia rejestru prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych i rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach oraz sposób przechowywania i przekazywania tych rejestrów do podmiotów właściwych do rozpoznawania lub stwierdzania choroby zawodowej.
Wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych został określony w załączniku nr 2 do r.s.c.b. Do prac tych zalicza się:
1) prace w zakładach produkujących żywność;
2) prace w rolnictwie;
3) prace, podczas której dochodzi do kontaktu ze zwierzętami lub produktami pochodzenia zwierzęcego;
4) prace w jednostkach ochrony zdrowia;
5) prace w laboratoriach klinicznych, weterynaryjnych lub diagnostycznych;
6) prace w zakładach gospodarki odpadami;
7) prace przy oczyszczaniu ścieków;
8) prace w innych okolicznościach niż wymienione w lp. 1-7, podczas której jest potwierdzone narażenie na działanie czynników biologicznych;
Powyższa lista ma charakter listy otwartej, z uwagi na brzmienie pkt 8.
W celu właściwej oceny zagrożeń, niezbędne jest odniesienie się przy analizie możliwych zagrożeń biologicznych do klasyfikacji i wykazu szkodliwych czynników biologicznych, które zostały określone w załączniku nr 1 do r.s.c.b.
Zgodnie z § 4 r.s.c.b. w celu ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez szkodliwy czynnik biologiczny pracodawca jest obowiązany do stosowania, na warunkach określonych w r.s.c.b., wszelkich dostępnych środków eliminujących narażenie lub ograniczających stopień tego narażenia. Jeżeli pracownik jest zatrudniony w warunkach narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 1 zagrożenia, pracodawca stosuje środki zapobiegawcze określone w przepisach z zakresu bhp. Dodatkowo, w sytuacji, gdy w środowisku pracy występują mikroorganizmy genetycznie zmodyfikowane, co do których istnieje podejrzenie, że mogą wykazywać właściwości chorobotwórcze, pracodawca, w zakresie swojej właściwości, zapewnia warunki określone w przepisach ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 36, poz. 233 z późn. zm.). Jeśli w środowisku pracy występują mikroorganizmy o nieustalonej przynależności gatunkowej, co do których istnieje podejrzenie, że mogą wykazywać właściwości chorobotwórcze, pracodawca, w zakresie swojej właściwości, zapewnia środki zapobiegawcze, przewidziane dla szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do najwyższej grupy zagrożenia.
Przed wyborem środka zapobiegawczego pracodawca dokonuje oceny ryzyka zawodowego, na jakie jest lub może być narażony pracownik, uwzględniając w szczególności:
1) klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych;
2) rodzaj, stopień oraz czas trwania narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego;
3) informację na temat:
a) potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego czynnika biologicznego,
b) choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy,
c) stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni związek z wykonywaną pracą;
4) wskazówki organów właściwej inspekcji sanitarnej, Państwowej Inspekcji Pracy oraz jednostek służby medycyny pracy.
W przypadku wybranych miejsc pracy (dotyczy to zakładów opieki zdrowotnej i zakładów leczniczych dla zwierząt) należy również uwzględnić dodatkowe elementy w ocenie ryzyka takie jak:
1) informację na temat potencjalnego występowania szkodliwego czynnika biologicznego u pacjenta lub zwierzęcia oraz w materiale i próbkach od nich pobranych;
2) zagrożenie ze strony szkodliwego czynnika biologicznego, o którym wiadomo, że jest obecny lub którego obecność jest podejrzewana u pacjenta lub u zwierzęcia oraz w materiałach i próbkach od nich pobranych;
3) ryzyko wynikające z rodzaju pracy.
Pracodawca powinien pamiętać, że stosowanie środków zapobiegawczych nie zwalnia go od obowiązku:
1) unikania stosowania szkodliwego czynnika biologicznego, jeżeli rodzaj prowadzonej działalności na to pozwala, poprzez jego zastąpienie innym czynnikiem biologicznym, który zgodnie z warunkami używania nie jest niebezpieczny lub jest mniej niebezpieczny dla zdrowia pracownika;
2) prowadzenia rejestru prac narażających pracowników na działanie szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 3 lub 4 zagrożenia, w formie elektronicznej lub księgi rejestrowej, uwzględniającego w szczególności informacje dotyczące:
a) liczby pracowników wykonujących te prace,
b) wykazu czynności, podczas których pracownik jest lub może być narażony na działanie szkodliwych czynników biologicznych,
c) imienia, nazwiska, stanowiska oraz telefonu kontaktowego pracodawcy lub osoby przez niego upoważnionej do nadzoru w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy;
3) ograniczania liczby pracowników narażonych lub potencjalnie narażonych na działanie szkodliwego czynnika biologicznego;
4) projektowania procesu pracy w sposób pozwalający na uniknięcie lub zminimalizowanie uwalniania się szkodliwego czynnika biologicznego w miejscu pracy;
5) zapewniania pracownikom środków ochrony zbiorowej lub w przypadku gdy w inny sposób nie można uniknąć narażenia, środków ochrony indywidualnej, odpowiednich do rodzaju i poziomu narażenia;
6) zapewniania pracownikom środków hermetyczności w celu zapobiegania i redukcji przypadkowego przeniesienia lub uwolnienia szkodliwego czynnika biologicznego;
7) stosowania znaku ostrzegającego przed zagrożeniem biologicznym, który jest określony w załączniku nr 3 do r.s.c.b. oraz innych znaków ostrzegawczych;
8) sporządzenia planu postępowania na wypadek awarii z udziałem szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 3 lub 4 zagrożenia;
9) przeprowadzania badań na obecność szkodliwego czynnika biologicznego, tam gdzie jest to konieczne i technicznie wykonalne, z wyłączeniem pierwotnie zamkniętej przestrzeni;
10) zapewniania warunków bezpiecznego zbierania, przechowywania oraz usuwania odpadów przez pracowników, z zastosowaniem bezpiecznych i oznakowanych pojemników;
11) stosowania procedur bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi;
12) zapewniania pracownikom systematycznego szkolenia;
13) poinformowania pracownika o badaniach lekarskich, z których pracownik może skorzystać po ustaniu narażenia;
14) prowadzenia rejestru pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych zakwalifikowanych do grupy 3 lub 4 zagrożenia, w formie elektronicznej lub księgi rejestrowej, uwzględniając w szczególności informacje dotyczące:
a) rodzaju wykonywanej pracy,
b) stopnia zagrożenia spowodowanego działaniem szkodliwego czynnika biologicznego,
c) awarii i wypadków związanych z narażeniem na działanie szkodliwego czynnika biologicznego,
d) wyniku przeprowadzonej oceny ryzyka z podaniem nazwy szkodliwego czynnika biologicznego i grupy zagrożenia,
e) liczby pracowników narażonych na działanie szkodliwego czynnika biologicznego,
f) imienia, nazwiska, stanowiska oraz numeru telefonu kontaktowego osoby odpowiedzialnej u pracodawcy za bezpieczeństwo i higienę pracy oraz ochronę zdrowia pracowników;
15) informowania na wniosek pracownika lub jego przedstawiciela o:
a) liczbie pracowników narażonych,
b) osobie odpowiedzialnej za bezpieczeństwo i higienę pracy oraz ochronę zdrowia pracowników.
Dodatkowe wymagania w zakresie ochrony zdrowia pracowników przed zagrożeniami związanymi z czynnikami biologicznymi zostały określone w § 8-16 r.s.c.b. Narażenie na czynniki biologiczne jest bardzo powszechne, ale – co pozytywne – problem narażenia na nie jest coraz częściej doceniany przez pracodawców i podejmowane są odpowiednie działania umożliwiające ograniczanie ryzyka zawodowego.

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.