Poznaj przesłanki umorzenia przez ZUS zaległych składek

Na płatniku składek, który wnosi o umorzenie składek na ubezpieczenia społeczne, spoczywa ciężar dowodu istnienia przesłanek wydania decyzji przez ZUS. Natomiast ZUS, mimo zasady prawdy obiektywnej wynikającej z art. 7 i 77 KPA i art. art. 28 ust. 3a ustawy systemowej, nie jest obarczony obowiązkiem zbierania dowodów na istnienie tych przesłanek.

Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 9 marca 2017 r. (sygn. akt II GSK 4993/16). W sprawie tej ZUS odmówił przedsiębiorcy umorzenia należności z tytułu składek . Argumentował, że w 2012 r. uzyskał prawie 2 mln przychodu z firmy, jeszcze większy w 2013 r. i 2014 r. Równocześnie wykazywał też stratę, niewielką w porównaniu do kwot przychodu. Przedsiębiorca miał dwoje dzieci, płacił alimenty na jedno z poprzedniego związku. ZUS ustalił, że miał osiem samochodów, które sprzedał. Oprócz tego miał nieruchomość.

ZUS uznał, że nie zachodzą podstawy do umorzenia należności składkowych na podstawie art. 28 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Całkowita nieściągalność wskazana w tym przepisie musi mieć bowiem charakter trwały, nieprzemijający, gdy z okoliczności sprawy niezbicie wynika, iż nie ma żadnych szans na poprawę sytuacji finansowej dłużnika. A skoro przedsiębiorca ma nieruchomość z której można prowadzić egzekucję, to rokuje pozytywnie na skuteczność postępowania egzekucyjnego co najmniej w kwotach przekraczających koszty egzekucyjne.

Przedsiębiorca odwołał się do WSA, ale ten oddalił jego skargę jako nieuzasadnioną. Stwierdził, że ZUS posłużył się tzw. uznaniem administracyjnym. Oznacza to, że nawet jeśli są przesłanki ewentualnego umorzenia to organ może swobodnie ocenić, czy ulga jest zasadna.

[-DOKUMENT_HTML-]

Przedsiębiorca złożył skargę kasacyjną do NSA, jednak sąd uznał, że nie ma usprawiedliwionych podstaw i nie zasługuje na uwzględnienie. NSA argumentował, że wprawdzie zasada prawdy obiektywnej ustanowiona w art. 7 k.p.a. w art. 77 § 1 KPA  nakłada na ZUS obowiązek podjęcia wszelkich niezbędnych kroków do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy to trudno przyjąć, aby w postępowaniu umorzeniowym - na podstawie art. 28 ust. 3a ustawy systemowej - był obarczony obowiązkiem zbierania dowodów na okoliczność istnienia przesłanek (por. wyrok NSA z 17 lutego 2015 r., sygn. akt II GSK 2317/13). To ubiegający się o umorzenie ma wykazać, że ze względu na stan majątkowy, sytuację rodzinną oraz zdrowotną nie jest w stanie opłacić tych należności, gdyż pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny. Skoro zobowiązany ma wykazać spełnienie przesłanek wymienionych w § 3 rozporządzenia z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, będących podstawą dla ZUS do wydania decyzji to oznacza, że ciężar dowodu spoczywa na nim jako wnioskodawcy. Wynika to przede wszystkim z faktu, że umarzanie należności z tytułu składek jest wyjątkiem od zasady obowiązku ich opłacania. To wnioskodawcy znane są okoliczności, które uniemożliwiają jej uregulowanie zaległości (por. wyrok NSA z 14 marca 2012 r., sygn. II GSK 149/11). A tego w postępowaniu przed ZUS nie wykazał.