Główny inspektor pracy Iwona Hickiewicz stwierdziła, że zagadnienie prawidłowości zawierania stosunku pracy to – obok zwalczania zagrożeń wypadkowych – jeden z priorytetów w działalności kontrolnej i prewencyjnej Państwowej Inspekcji Pracy. Kontrole inspektorów pracy i dane Głównego Urzędu Statystycznego wskazują na nasilającą się tendencję zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi. Dane PIP nie są jednak w pełni reprezentatywne, bo inspektorzy docierają rocznie tylko do kilku procent przedsiębiorstw. Pełniejsza statystyka GUS także nie oddaje całej skali zjawiska, gdyż urząd nie gromadzi danych o mikroprzedsiębiorstwach (czyli firmach zatrudniających do 9 pracowników).
Tymczasem dla przeciwdziałania nieprawidłowościom w zakresie zawierania umów cywilnoprawnych w miejsce pracowniczych konieczne jest, co podkreślił przewodniczący komisji poseł Mariusz Błaszczak, rozpoznanie rzeczywistej skali problemu, który ma wyraźne cechy obchodzenia prawa.
W dyskusji posłowie zwracali uwagę na unikanie przez pracodawców odprowadzania należnych podatków i składek do ZUS poprzez zaniżanie w umowach wielkości płaconego w praktyce wynagrodzenia pracowniczego, zatrudnianie na kontraktach cywilnoprawnych albo bez żadnej umowy i płacenie wynagrodzenia „pod stołem”. PosełAnna Bańkowska padała przykład luki prawnej, która pozwala przedsiębiorcom mniej płacić do ZUS w przypadku umów zlecenia, co odbije się na wysokości przyszłych emerytur.
Posłowie wysłuchali również informacji PIP na temat zaniżania w umowach o pracę rzeczywistego wynagrodzenia, którą przedstawił dyrektor Departamentu Legalności Zatrudnienia GIP Jarosław Leśniewski.
Wskazał, że inspekcja pracy w toku kontroli ujawnia jedynie niewielki procent tego rodzaju nieuczciwych praktyk i nie jest w stanie usunąć przyczyn zjawiska, a tym samym istotnie wpływać na jego skalę. Niezbędne są zmiany legislacyjne ograniczające możliwość powierzenia pracy w sposób nielegalny, a także stworzenie nowego modelu działania wszystkich organów kontrolnych zajmujących się tą dziedziną. Inspekcja pracy od lat postuluje wprowadzenie zmian w prawie dotyczących zawierania umów o pracę oraz zgłaszania osób wykonujących pracę do ubezpieczenia społecznego.
- Zasadnym byłoby wprowadzenie obowiązku potwierdzania na piśmie ustaleń co do rodzaju i warunków umowy przed dopuszczeniem do pracy oraz wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą podmiot zatrudniający miałby obowiązek dokonania zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego przed rozpoczęciem pracy. Realizacji tego obowiązku mógłby służyć system elektronicznego powiadamiania ZUS i organów skarbowych o fakcie powierzenia pracy, z możliwością dostępu do tej bazy danych przez organy inspekcji pracy – stwierdził Jarosław Leśniewski.
Komisja postanowiła przygotować dezyderat do ministra pracy odnoszący się do omawianych w czasie obrad problemów.
Szefowa inspekcji pracy Iwona Hickiewicz zadeklarowała uwzględnienie w działalności kontrolnej PIP poselskich postulatów zgłoszonych na poprzednim posiedzeniu komisji. Dotyczyły one rozpoznania zjawiska rozwiązywania umów o pracę z pracownikami powracającymi z urlopu macierzyńskiego oraz sfery przestrzegania przepisów o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
W posiedzeniu uczestniczyli zastępcy głównego inspektora pracy Małgorzata Kwiatkowska i Leszek Zając, dyrektor Departament Prawnego Halina Tulwin i zastępca dyrektora Departamentu Planowania, Analiz i Statystyki GIP Marek Szcześniak.