Niniejsza ustawa zawiera następujące istotne zmiany merytoryczne w systemie pomocy społecznej:
- wprowadza projekt socjalny jako nowe narzędzie pracy, a zarazem nowe zadanie własne gminy, po stronie której leży opracowywanie i realizowanie projektów socjalnych;
- rozszerza możliwość pomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi w ramach zadań zleconych gminy (dotychczas zadanie to było tylko w gestii powiatu), zmniejszając odpłatność za usługi w ośrodkach wsparcia dla tych osób, a także zawiera uregulowanie dotyczące wysokości dotacji wojewody na jedną osobę z zaburzeniami psychicznymi w tych ośrodkach;
- wprowadza trzy typy instytucji właściwych w sprawach schronienia dla osób bezdomnych tj.: noclegownie, schroniska dla bezdomnych oraz ogrzewalnie;
- zapewnienia asystę policji pracownikom socjalnym przy przeprowadzaniu wywiadu środowiskowego i wykonywaniu pracy socjalnej;
- rozbudowuje uregulowania dotyczące superwizji pracy socjalnej, w szczególności w zakresie kształcenia;
- rozszerza zakres spraw, w których rozstrzygnięcie nie wymaga wydania decyzji administracyjnej (odformalizowanie postępowania w niektórych sytuacjach);
- całkowicie zwalnia zstępnego z opłat za pobyt w domu pomocy społecznej jego wstępnego, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej.