Podważenie umowy o dzieło - czy inspektor musi je uzasadniać?

Popularność umów o dzieło sprawia, że budzą one duże zainteresowanie podczas kontroli ZUS. Na pytanie, czy inspektor ZUS, w protokole z kontroli, powinien uzasadniać, dlaczego uważa umowę o dzieło za niezgodną z przepisami, odpowiada Paulina Zawadzka-Filipczyk, ekspert Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

U podatnika (płatnika składek) przeprowadzona został kontrola z ZUS. Inspektor w protokole z kontroli wskazał, że z kontrolowanych było 9 osób, z którymi płatnik zawierał umowy o dzieło, gdzie w przypadku 8 osób, umowy te było zgodne z obowiązującymi przepisami, a w przypadku jednej osoby umowa nie spełniała wymogów w art. 627 Kodeksu cywilnego.

Czy inspektor ZUS, w protokole z kontroli, nie powinien zgodnie z art. 91 ust. 1 pkt 6 i 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wskazać, jakie jego zdaniem argumenty przemawiają za tym, że płatnik naruszył art. 627 Kodeksu cywilnego?

 [-DOKUMENT_HTML-]

Zacytowany zapis protokołu kontroli ZUS faktycznie wydaje się być dość lakoniczny. Pracodawca ma prawo skorzystać z prawa do złożenia w terminie 14 dni od daty otrzymania protokołu pisemnych zastrzeżeń do jego ustaleń.

Zasady przeprowadzania kontroli wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek przeprowadzanych przez inspektorów ZUS reguluje art. 86 i nast. ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – dalej u.s.u.s. Jak wynika z art. 91 ust. 1 u.s.u.s. ustalenia kontroli opisuje się w protokole kontroli, który powinien zawierać:

- oznaczenie terytorialnej jednostki organizacyjnej Zakładu;

- oznaczenie kontrolowanego płatnika składek;

- oznaczenie inspektorów kontroli Zakładu wykonujących kontrolę;

- określenie zakresu kontroli;

- czas trwania kontroli z określeniem daty wszczęcia i zakończenia kontroli oraz z wymienieniem dni przerwy w kontroli;

- opis dokonanych ustaleń z podaniem podstaw prawnych;

- przedstawienie dowodów;

- pouczenie o prawie złożenia zastrzeżeń;

- pieczęć i podpis inspektora kontroli Zakładu;

- informacje o wpisie do książki kontroli.

Jak zauważa się w doktrynie, "Protokół kontroli powinien zawierać fakty stwierdzone przez kontrolujących inspektorów Zakładu, dające podstawę do oceny działalności kontrolowanego płatnika składek w zakresie wykonywania obowiązków dotyczących ubezpieczeń społecznych (A. Nerka [w:] Karkowska D., Nerka A., Pozycja płatnika składek w ubezpieczeniu społecznym i zdrowotnym, ABC 2007, za wyd.: SIP LEX).   

Mając na uwadze obligatoryjną treść protokołu kontroli ZUS uznać należy, że przytoczony zapis protokołu dotyczący zakwestionowania zawarcia umowy o dzieło faktycznie może zostać uznany za nazbyt lakoniczny, jeśli chodzi o wymóg zawarcia w protokole "opisu dokonanych ustaleń z podaniem podstaw prawnych" – gdyż nie wynika z niego w szczególności, w jakim zakresie konkretnie dana umowa nie spełniła wymogów z art. 627 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny. Nadto, obligatoryjną częścią protokołu kontroli powinno być przedstawienie dowodów – i ich ewentualny brak stanowi niewątpliwie uchybienie.

Zgodnie z art. 91 ust. 2 i 3 u.s.u.s. płatnik składek ma prawo w terminie 14 dni od daty otrzymania protokołu złożyć pisemne zastrzeżenia do jego ustaleń, wskazując równocześnie stosowne środki dowodowe. Inspektor kontroli Zakładu ma obowiązek rozpatrzyć zgłoszone zastrzeżenia i w razie potrzeby podjąć dodatkowe czynności kontrolne. O sposobie rozpatrzenia zastrzeżeń płatnika składek informuje się na piśmie.