Osoba zatrudniona przez małżonka nie staje się automatycznie współpracującą przy prowadzeniu działalności

Status ubezpieczeniowy asesorki komorniczej określa umowa o pracę. Nie zmienia się on po jej ślubie z komornikiem, u którego pracuje - tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 21 stycznia 2016 r., III UK 60/15.

Sąd Najwyższy zajął się sprawą komornika, który prowadzi kancelarię komorniczą, a do pomocy zatrudniał asesora komorniczego lub aplikantów. Jedną z zatrudnionych osób była kobieta. Najpierw jako pracownik biurowy, później aplikantka i asesorka. Ostatecznie została żoną komornika. W kancelarii pracowała na podstawie umowy o pracę. Komornik zgłosił ją do ubezpieczeń i opłacał składki. Jakiś czas po ślubie małżeństwo ustanowiło rozdzielność majątkową. Jednak w ich życiu nic się nie zmieniło: mieszkali razem i wychowywali dziecko. Każde z nich ma swoje oddzielne konto bankowe. Mąż przelewał żonie na jej konto wynagrodzenie za pracę.

Kiedy żona komornika urodziła dziecko wystąpiła do ZUS o zasiłek macierzyński z ubezpieczenia pracowniczego. ZUS jednak stwierdził, że pracownikiem nie była. Wydał decyzję, w której uznał, że pani komornik mimo umowy o pracę, z dniem zaślubin stała się osobą współpracującą przy prowadzeniu działalności gospodarczej jej męża i odpowiednio obniżył świadczenie. Asesorka odwołała się od decyzji, ale sąd okręgowy nie przyznał jej racji. Nie pomogła też apelacja do sądu II instancji. Sąd ten uznał, że do komornika mają zastosowanie przepisy dotyczące podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu działalności gospodarczej, wedle art. 28 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji i jest traktowany jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. Wprawdzie nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, jednakże pod względem organizacyjnym funkcjonuje jako prowadzący działalność.

Sprawa trafiła do Sądu Najwyższego i wygrała. SN stwierdził, że stan prawny komornika jest złożony, jednak jako funkcjonariusz publiczny nie jest. Ustawodawca nakazał w art. 28 ustawy o komornikach stosować do niego przepisy o PIT, o ubezpieczeniach społecznych i zdrowotnym dotyczące osób prowadzących firmę z powodu podobieństwa wykonywanych przez komornika czynności zarobkowych na własny rachunek.

Status prawny asesora komorniczego jest podobny do komornika, jednak może on wykonywać czynności tylko jeśli jest zatrudniony na umowę o pracę. Asesor nie jest funkcjonariuszem publicznym tak jak komornik, a zakres jego uprawnień zawodowych jest ograniczony. Mimo pewnego podobieństwa statusów, nie ma przepisu który umożliwiłby traktowanie asesora komorniczego jak osobę prowadzącą działalność gospodarczą, bo taki szczególny przepis dotyczy wyłącznie komornika. Co więcej, ustawa o komornikach w przypadku asesora komorniczego stanowi wyłącznie o zatrudnieniu.

Sąd Najwyższy uznał, że wykonywanie przez komornika jako funkcjonariusza publicznego zadań z zakresu władzy publicznej wyłącznie osobiście uniemożliwia ustalenie, że asesor komorniczy lub inny pracownik kancelarii komorniczej staje się osobą współpracującą przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej po zawarciu z komornikiem związku małżeńskiego. Mogłoby to wynikać jedynie ze szczególnego, jednoznacznego przepisu ustawy o komornikach, którego nie ma.