Osoba, która nie ma tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, może przystąpić do tych ubezpieczeń w dowolnym czasie i dobrowolnie opłacać składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. ZUS obejmuje ją ubezpieczeniami od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym został złożony wniosek.
W przypadku gdy dany ubezpieczony, który złoży wniosek o objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, uzyska tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń (np. rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej, podejmuje wykonywanie pracy na podstawie umowy o pracę itp.), podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym powinien być z tego tytułu zgłoszony do ubezpieczeń. W takim przypadku nie występuje już sytuacja braku jakiegokolwiek tytułu do ubezpieczeń, która mogłaby być uzasadnieniem do podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Od dnia powstania tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń osoba ubezpieczona nie ma prawa do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi na zasadzie dobrowolności.
Podstawą wymiaru, od której osoba objęta ubezpieczeniami na powyższych zasadach opłaca składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jest zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż minimalne wynagrodzenie za pracę – w 2016 r. kwota 1850 zł. Zgłoszenia do ubezpieczeń dokonuje na druku ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 19 00.
W przypadku osób objętych dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30 – krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.
Po przekroczeniu limitu rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, do końca danego roku kalendarzowego składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie powinny być odprowadzane.
Możliwe jest ustanie dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego. Następuje to od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń.
W myśl art. 21 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: z 2015 r. poz. 748) - dalej u.e.r., podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej pobierała świadczenie przedemerytalne na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, stanowi podstawa wymiaru emerytury przyjęta do ustalenia świadczenia przedemerytalnego - w wysokości uwzględniającej wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do świadczenia przedemerytalnego albo podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 15.
Wysokość emerytury według nowych zasad oblicza się dzieląc podstawę obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia ustalone dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę osoby ubiegającej się o emeryturę. Podstawę obliczenia emerytury stanowi suma kwot zwaloryzowanego kapitału początkowego i zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne.
