Czas odbywania zasadniczej służby wojskowej w latach 1971-1973 zalicza się do obliczenia wcześniejszego przejścia na emeryturę osoby, która pracowała przed i po jej odbyciu w warunkach szczególnie szkodliwych dla zdrowia. Taki wniosek płynie z Uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego.

W sprawie rozpatrywanej przez Sąd Najwyższy w składzie powiększonym stan faktyczny był taki, że ZUS odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury wobec braku 15 lat pracy w szczególnych warunkach, ponieważ do okresu tej pracy nie zaliczono okresu zasadniczej służby wojskowej w latach 1971–1973.

W wyniku kolejnych odwołań zainteresowanego sprawa trafiła do Sądu Najwyższego. Wobec rozbieżności w orzecznictwie zapytanie, czy okres zasadniczej służby wojskowej podlega zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach, wymaganego do nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.), zostało przedstawione do rozstrzygnięcia składowi powiększonemu Sądu Najwyższego.

W sprawie tej problemem nie było jednak przyjmowanie zasadniczej służby wojskowej jako okresu składkowego albo zaliczanego w rozumieniu poprzednich przepisów, tj. dekretu z dnia 25 czerwca 1954 roku o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin oraz ustawy z dnia 23 stycznia 1968 roku o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (które obowiązywały w czasie, gdy zainteresowany odbywał zasadniczą służbę wojskową), lecz rozstrzygnięcie, czy ta służba jest równoznaczna z okresem pracy w szczególnych warunkach wymaganych do nabycia emerytury z tego tytułu.

Okres zasadniczej służby wojskowej nie jest obecnie – i nie był podczas obowiązywania poprzednich regulacji – okresem zatrudnienia. Poprzednio obowiązujące przepisy nakazywały tylko zaliczać okres tej służby do okresu zatrudnienia w zakresie określonych uprawnień. Tak więc w okresie odbywania zasadniczej służby wojskowej żołnierz nie był pracownikiem zatrudnionym w szczególnych warunkach. Jednak okres tej służby mógł być uwzględniony w stażu ubezpieczeniowym (jako okres zaliczalny albo równorzędny) tylko na podstawie odrębnego przepisu. Szczegółowe zasady zaliczania zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia były uregulowane w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 roku w sprawie szczegółowych uprawnień żołnierzy i ich rodzin, które stanowiło, że pracownikowi, który podjął zatrudnienie po odbyciu służby, zaliczało się okres odbytej służby do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w danym zakładzie (rozporządzenie to już nie obowiązuje).

Odnosząc się do konkretnej sprawy, Sąd Najwyższy w składzie powiększonym stwierdził, że – uwzględniając utrwalony w judykaturze pogląd, że do oceny określonego stanu faktycznego, w tym zrealizowanego przed wejściem ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wywołującego określony skutek prawny – należy stosować przepisy obowiązujące w czasie realizacji tego stanu faktycznego; w rozpatrywanej sprawie będą to przepisy obowiązujące w latach 1971–1973.

W czasie, w którym przypadała zasadnicza służba wojskowa wnioskodawcy, obowiązywała ustawa z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej Ludowej. Ustawa ta gwarantowała pracownikowi wliczenie okresu służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Językowa wykładnia przepisów ustawy w sposób niebudzący wątpliwości prowadzi do wniosku, że pod rządem ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony PRL i wydanego na jej podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 roku w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy, żołnierzowi zatrudnionemu w warunkach szczególnych przed powołaniem do czynnej służby wojskowej, który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, czas odbywania służby wojskowej wliczał się do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem przed powołaniem do służby wojskowej oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie.

W konsekwencji taki okres służby wojskowej jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

sygn. akt II UZP 6/13