Okres przechowywania sterylnych wyrobów medycznych

Zgodnie z wytycznymi Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny, okres przechowywania wyrobów medycznych wielokrotnego użytku po sterylizacji jest uzależniony od warunków ich przechowywania.

Pytanie:

Jak długo można przechowywać wysterylizowane narzędzia w gabinecie stomatologicznym?

Odpowiedź:

Zgodnie z wytycznymi Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, okres przechowywania wyrobów medycznych wielokrotnego użytku po sterylizacji jest uzależniony od warunków ich przechowywania. Przykładowo można wskazać, że narzędzie medyczne zapakowane w pojedyncze opakowanie papierowo-foliowe, przechowywane w gabinecie zabiegowym, w zamkniętej szufladzie, można przechowywać przez 3 miesiące.

Uzasadnienie:

W myśl art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 947 z późn. zm.), kierownicy podmiotów leczniczych oraz inne osoby udzielające świadczeń zdrowotnych są obowiązani do podejmowania działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych. Działania te powinny obejmować m.in. opracowanie, wdrożenie i nadzór nad procedurami zapobiegającymi zakażeniom i chorobom zakaźnym związanym z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, w tym dekontaminacji wyrobów medycznych oraz powierzchni pomieszczeń i urządzeń.

Mimo że w obecnym stanie prawnym ani przepisy prawa, ani żadne normy (krajowe lub międzynarodowe) nie określają wymaganego okresu przechowywania wyrobów medycznych wielokrotnego użytku po sterylizacji, istnieją wytyczne wydane przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, który opracował pewne wskazówki w tym zakresie.

Okres przechowywania sterylnych wyrobów medycznych jest uzależniony od warunków zewnętrznych podczas magazynowania, transportu oraz wszystkich manipulacji. Pomieszczenia, w których przechowywane są opakowane, wysterylizowane wyroby powinny:

- spełniać wymagania klimatu normalnego: temperatura powietrza około 2°C (15-25°C), wilgotność powietrza około 50 proc. (40-60 proc.),

- być wyposażone w odpowiedni system wentylacyjny,

- być czyste, wolne od kurzu, insektów.

Materiały sterylne w warunkach gabinetu stomatologicznego powinny być przechowywane w osobnych zamykanych szufladach, szafach lub pojemnikach. Ilość przechowywanych materiałów sterylnych w pomieszczeniu ich użycia powinna być dostosowana do bieżących potrzeb. Transport wysterylizowanych wyrobów (jeżeli sterylizacja przeprowadzana jest w innym pomieszczeniu niż zabiegi) powinien odbywać się w szczelnych opakowaniach transportowych chroniących przed mechanicznymi uszkodzeniami. Określenie okresu przechowywania w danych warunkach musi być sprawdzone i oceniane dla poszczególnych miejsc przechowywania sterylnych produktów.

Utrata sterylności opakowania zależy w mniejszym stopniu od okresu przechowywania niż od okoliczności związanych z przechowywaniem. Utrata integralności opakowania jest najczęściej wynikiem przypadku. Przed każdym użyciem należy ocenić szczelność systemu bariery sterylnej (wyeliminować opakowania rozdarte, przebite, mokre, zanieczyszczone itp.), a w przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy przekazać wyrób medyczny lub materiał do powtórnej dekontaminacji, w tym sterylizacji. Należy systematycznie sprawdzać datę ważności na wyrobach sterylizowanych w miejscu użycia, a także wytwarzanych przemysłowo – ponieważ przekroczenie okresu przydatności materiałów wielokrotnego użycia wymaga ponownej sterylizacji, a wyrobów jednorazowego użycia utylizacji, nawet, gdy nie zostały użyte. Wobec wyrobów sterylnych powinny być zagwarantowane aseptyczne techniki ich wyjęcia z systemu opakowaniowego lub systemu bariery sterylnej.

O ile w podmiotach leczniczych (np. szpitalach) wyznaczenie okresu przechowywania materiałów sterylnych należy przeważnie do obowiązków osoby odpowiedzialnej za sterylizację (np. kierownika centralnej sterylizatorni, dysponującego niezbędną wiedzą w tym zakresie), o tyle w niewielkich placówkach świadczących usługi medyczne (np. gabinecie stomatologicznym) osoby wykonujące sterylizację dysponują na ogół znacznie wiedzą w tym zakresie.

Wychodząc naprzeciw takim podmiotom, w 2011 r. wydano „Ogólne wytyczne sterylizacji wyrobów medycznych", opracowane na podstawie założeń merytorycznych przygotowanych przez zespół ekspertów. Powyższe wytyczne zawierają tabelę dotyczącą przechowywania wyrobów po sterylizacji, z uwzględnieniem zależności pomiędzy warunkami przechowywania a okresem przechowywania. Jak wynika z tej tabeli wyrób zapakowany w pojedyncze opakowanie papierowo-foliowe, przechowywane w zamkniętej szufladzie, w gabinecie zabiegowym, można przechowywać przez 3 miesiące. W przypadku przechowywania danego wyrobu w takim samym opakowaniu, ale już na otwartym regale, okres przechowywania zostałby skrócony do 2 miesięcy.

Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.

Odpowiedzi udzielono: 23 grudnia 2015 r.