Wydlużenie obeznie obowiazujacej 5 godzinnej normy dobowej i 25 godzinnej normy tygodniowej nie nastąpi jednak automatycznie. Pracodawcy muszą samodzielnie wprowadzić wydłużone normy czasu pracy we właściwym, określonym w przepisach trybie.
Dłuższe normy czasu pracy dopiero od 2 lipca 2014 r.
Od 1 lipca 2011 r. do 1 lipca 2014 r. część pracowników podmiotów leczniczych obowiązuje skrócony czas pracy. Tak stanowi art. 214 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 217 z późn. zm.) - dalej u.dz.l.
Zgodnie ze wskazanym przepisem do dnia 1 lipca 2014 r. czas pracy pracowników komórek organizacyjnych (zakładów, pracowni):
1) radiologii, radioterapii, medycyny nuklearnej - stosujących w celach diagnostycznych lub leczniczych źródła promieniowania jonizującego,
2) fizykoterapii, patomorfologii, histopatologii, cytopatologii, cytodiagnostyki, medycyny sądowej lub prosektoriów
- w zakresie określonym w art. 214 ust. 2 u.dz.l., nie może przekraczać 5 godzin na dobę i przeciętnie 25 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Art. 214 u.dz.l. gwarantuje zatem możliwość pracy w skróconych normach czasu pracy pracownikom pracującym w warunkach kontaktu z promieniowaniem jonizującym do dnia 1 lipca 2014 r. włącznie. Oznacza to, że wydłużone normy czasu pracy wskazanym pracownikom będzie może wprowadzić dopiero do dnia 2 lipca, a tym samym, że czas pracy w lipcu 2014 r. nie będzie mógł być w całości rozliczany w oparciu o nowe, wydłużone normy czasu pracy.
Na powszechne w podmiotach leczniczych normy czasu pracy – tj. normę dobową wynoszącą 7 godz. i 35 min. oraz przeciętną normę tygodniową wynoszącą 37 godz. i 55 min. pracownicy wskazani w art. 214 ustawy, będą mogli przejść dopiero od dnia 2 lipca.
W praktyce taka regulacja powoduje komplikacje związane z wprowadzaniem zmian w umowach o pracę wskazanej grupy pracowników. W szczególności wydłużanie czasu pracy utrudnione będzie względem tych pracowników, których normy czasu pracy zapisane zostały wyraźnie w umowach o pracę i których obowiązuję jedno- lub trzymiesięczny okres wypowiedzenia.
Przykładowo dyrektorzy podmiotów leczniczych, którzy będą chcieli wydłużyć normy czasu pracy radiologów objętych trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia, w marcu wręczą im wypowiedzenia zmieniające umowy o pracę. Trzymiesięczny okres wypowiedzenia minie 30 czerwca 2014, ale jeszcze 1 lipca trzeba będzie powierzyć pracownikom pracę przez 5 godz. Dopiero od 2 lipca pracownicy będą mogli wykonywać pracę przez 7 godz. 35 min na dobę.
Powyższa sytuacja nie może powodować negatywnych konsekwencji dla pracowników. Tym samym 1 lipca 2014 r. osoby pracujące w warunkach kontaktu z promieniowaniem jonizującym nie powinny świadczyć pracy przez 7 godz. i 35 min, a jeżeli tak będzie każdą godzinę pracy przypadającą powyżej 5. godziny, pracodawcy rozliczać powinni jako pracę nadliczbową. Będzie to praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia dobowej normy czasu pracy rekompensowana wynagrodzeniem powiększonym o 50% dodatek bądź czasem wolnym od pracy.
Wydłużanie norm czasu pracy wymaga zachowania przyjętego w przepisach trybu.
Czasowe obowiązywanie art. 214 u.dz.l. nie oznacza, iż z dniem wejścia w życie zmian, automatycznie ulegnie wydłużeniu czas pracy wskazanej wyżej kategorii pracowników.
Pracodawcy, którzy chcą zatrudniać pracowników w wyższych normach czasu pracy zobowiązani będą w pierwszej kolejności do wprowadzenia zamian w obowiązujących w podmiotach leczniczych aktach wewnątrzzakładowych – w regulaminie pracy, obwieszczeniu bądź w układzie zbiorowym pracy.
Obowiązujący w zakładzie pracy regulamin pracy (obwieszczenie, układ zbiorowy pracy) stanowi bowiem akt wewnątrzzakładowy mający taką samą moc prawną co inne przepisy prawa pracy, w tym ustawa o działalności leczniczej i ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p. Tym samym zawarte w nim, regulacje stanowią przepisy prawa pracy obowiązujące pracodawcę i pracowników. Przepisy te nie mogą być dla pracowników mniej korzystne niż przepisy powszechnie obowiązującego prawa, ale zawsze mogą kształtować sytuację pracowników w sposób bardziej korzystny.
Uwaga!
Pracodawcy którzy nie wprowadzą odpowiednich zmian do regulaminów pracy (obwieszczeń, układów zbiorowych pracy), pomimo ustawowego uprawnienia do polecania osobom pracującym w warunkach kontaktu z promieniowaniem jonizującym, od 2 lipca 2014 r., pracy przez 7 godz. i 35 min. na dobę i przeciętnie 37 godz. i 55 min w tygodniu, nie będą mogli z tego prawa korzystać. Zawarte w akcie wewnątrzzakładowym regulacje określające skrócone normy czasu pracy dla tej kategorii pracowników będą bowiem dla nich korzystniejsze i jako takie korzystać będą z pierwszeństwa stosowania. W takim przypadku każda praca wykonywana przez pracowników w wymiarze przekraczającym 5 godzin na dobę i przeciętnie 25 godzin w tygodniu stanowić będzie pracę nadliczbową, którą pracodawca zobowiązany będzie rekompensować (wynagrodzeniem powiększonym o wskazane w przepisach dodatki bądź czasem wolnym od pracy).
Obowiązek dokonania zmian w obowiązujących w podmiotach leczniczych aktach wewnątrzzakładowych powstaje ponieważ w aktach tych unormowane muszą być systemy i rozkłady czasu pracy w jakich zatrudnieni są pracownicy. Wydłużenie norm czasu pracy danej kategorii pracowników powoduje zatem konieczność dostosowania rozkładów czasu pracy, tak aby pracownicy mogli wykonywać pracę przez 7 godz. i 35 min. na dobę i przeciętnie 37 godz. i 55 min. w tygodniu.
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się, w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu (jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy) - art. 150 § 1 k.p. Dla wprowadzenia nowego rozkładu czasu pracy, konieczna jest zmiana aktu wewnątrzzakładowego, w którym dany rozkład został pierwotnie uregulowany. Z tego względu, w przypadku gdy w zakładzie pracy rozkład czasu pracy ustalony został w regulaminie pracy lub obwieszczeniu pracodawcy, jego zmiana polegająca jest możliwa dopiero po upływie 2 tygodni od dnia podania jej do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy. Natomiast w przypadku, gdy rozkład czasu pracy określony został w układzie zbiorowym pracy, zmiany tegoż układu wchodzą w życie w terminie w nim określonym, nie wcześniej jednak niż z dniem jego zarejestrowania.
Pomimo, iż wydłużenie norm czasu pracy osób pracujących w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące wynika z ustawy, pracodawca ma obowiązek uzgodnić zmiany, regulaminu pracy bądź układu zbiorowego pracy, z działającymi na terenie podmiotu leczniczego związkami zawodowymi. Nakaz taki bezwzględnie obowiązuje w przypadku zmiany treści układu zbiorowego pracy. Podobnie jest przypadku zmiany regulaminu pracy. W myśl bowiem art. 1042 k.p. regulamin pracy ustala, a co za tym idzie, również zmienia, pracodawca w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową. W razie jednak nieuzgodnienia treści regulaminu pracy z zakładową organizacją związkową w ustalonym przez strony terminie, a także w przypadku, gdy u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, regulamin pracy ustala samodzielnie pracodawca (art. 1042 § 2 k.p.).
A zatem pracodawca chcący dokonać zmiany regulaminu pracy w pierwszej kolejności powinien ustalić z zakładową organizacją związkową termin, do którego będzie najdłużej trwało uzgadnianie treści regulaminu pracy. Jeżeli nie dojdzie do uzgodnienia treści regulaminu pracy w umówionym przez pracodawcę i organizację związkową terminie, pracodawca ma prawo samodzielnie ustalić treść regulaminu pracy.
Nie mniej jednak samodzielna zmiana regulaminu pracy przez pracodawcę nie może nastąpić przed upływem 30 dni od daty zawiadomienia organizacji związkowych o podjęciu procedury uzgodnieniowe
Indywidualne wypowiedzenia zmieniające konieczne są gdy z treści umów o pracę wynikają skrócone normy czasu pracy.
W przypadkach gdy normy czasu pracy zostały wyraźnie zastrzeżone w umowach o pracę, konieczne będzie również dokonanie wypowiedzeń zmieniających. Jeśli jednak w umowach o pracę brak jest zapisów dotyczących obowiązujących pracowników norm czasu pracy wystarczające będzie przekazanie pracownikom, na podstawie art. 29 § 3 k.p., nowych informacji o warunkach zatrudnienia. W dokumencie tym należy bowiem wskazać każdemu pracownikowi nowe - dobowe i tygodniowe - normy czasu pracy, jakie będą go obowiązywać.
(...)
Dyrektorzy nie mają obowiązku wydłużać norm czasu pracy osób zatrudnionych w warunkach kontaktu z promieniowaniem jonizującym.
Omawiając tryb wprowadzania nowych norm czasu pracy wskazać należy, iż pracodawcy nie mają obowiązku wydłużać czasu pracy pracowników, o których mowa w art. 214 u.dz.l. Jeśli zdecydują się na zatrudnianie ich w dotychczas obowiązujących normach czasu pracy, to możliwe są dwa rozwiązania.
Po pierwsze, istnieje możliwość uznania, iż w dalszym ciągu pracownicy ci wykonują pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, a obowiązujące ich normy czasu pracy wynoszą 5 godzin na dobę i 25 godzin w tygodniu.
Po drugie pracodawca może uznać, iż 5 godzinna dobowa i 25 godzinna tygodniowa norma czasu pracy, wobec ich ustawowego wydłużenia od 1 lipca 2014 r., stanowi o zatrudnieniu pracowników w niepełnym wymiarze czasu pracy. Przyjęcie tego rozwiązania powoduje jednakże konieczność dokonania wypowiedzeń zmieniających pracownikom, gdyż ulegnie zmianie wymiar etatu na jaki dotychczas byli zatrudnieni oraz oznaczać będzie konieczność wprowadzenia zmian do regulaminu pracy. Z regulaminu pracy powinny bowiem wynikać maksymalne dopuszczalne normy czasu pracy (tj. 7 godz. i 35 min na dobę oraz 37 godz. i 55 min. w tygodniu). Umowa o pracę może natomiast wprowadzać obniżone wymiary czasu pracy dla indywidualnie określonego w niej pracownika.
Wraz z ustawowym wydłużeniem norm czasu pracy osoby pracujące w warunkach kontaktu z promieniowaniem jonizującym będą mogły świadczyć pracę przez 12 godzin na dobę w ramach równoważnego czasu pracy.
(...)
Wydłużenie norm czasu pracy nie pociąga za sobą podwyższenia należnego pracownikom wynagrodzenia za pracę określonego w stałej stawce miesięcznej.
Szczegółowe omówienie zmian dotyczących normy czasu pracy niektórych pracowników podmiotów leczniczych znajdziesz w Serwisie Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.