Na mocy art. 15 i art. 207 ustawy Kodeks pracy, pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Jest też zobowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 14 marca 2019 r., sygn. akt III APa 72/18). Naczelny Sąd Administracyjny (wyrok z 2 października 2002 r., sygn. akt II SA/Wr 319/00) podkreślił, że podstawowym składnikiem instytucji ochrony pracy są przepisy dotyczące obowiązków pracodawców w zakresie ochrony życia i zdrowia pracowników, przybierające postać prawa, którego przestrzeganie może być egzekwowane środkami przymusu państwowego. Obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy mają charakter bezwarunkowy, ponieważ obciążają go niezależnie od sposobu spełniania świadczenia przez pracownika. Są one też niepodzielne, z uwagi na to, że działania i zaniechania innych podmiotów nie zwalniają pracodawcy od odpowiedzialności za stan bhp w miejscu pracy.

Czytaj w LEX: Co powinieneś wiedzieć o ocenie ryzyka zawodowego? >

Czym jest ryzyko zawodowe

Zgodnie z definicją zawartą w par. 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną praca, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. Definicja ta, nieco inaczej jest sformułowana w wytycznych oceny ryzyka zawodowego Komisji Europejskiej. Według Komisji - ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo, że wskutek narażenia na oddziaływanie czynnika zagrażającego istnieje potencjalna możliwość powstania urazu o określonej ciężkości lub pogorszenia – w określonym stopniu - stanu zdrowia.

Czytaj w LEX: Żurawski Kazimierz, Obowiązki pracodawcy w zakresie wykonywania badań i pomiarów czynników środowiska pracy >

Trzeba informować o ryzyku zawodowym 

Podstawą profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników w zakładzie pracy jest obowiązek przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy i jego dokumentowania. Kodeks pracy niejednokrotnie o tym wspomina. Zgodnie z art. 104(1) pkt 8 kp, pracodawca ma obowiązek określić w regulaminie pracy obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą. W art. 201 par. 3 kp, ustawodawca zobowiązuje pracodawcę do przekazania młodocianemu pracownikowi informacji o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną przez niego pracą. Natomiast na podstawie art. 226 kp, pracodawca ma obowiązek oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe występujące na stanowiskach pracy, stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające to ryzyko oraz informować pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną przez nich pracą i o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Z kolei art. 237(11a) kp, zobowiązuje pracodawcę do konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkich działań związanych z bhp, w szczególności dotyczących oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku.

Czytaj w LEX: Majer Roman, Zasady przygotowania instrukcji eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych >

Na podstawie art. 224 kp, pracodawca prowadzący działalność, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, jest obowiązany podejmować działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu. Musi on też stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą. W szczególności chodzi o utrzymywanie w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników. Pracodawca musi też przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je pracownikom (art. 227 par. 1 kp).

Czytaj w LEX: Żurawski Kazimierz, Dokumentowanie wyników pomiarów czynników środowiska pracy >

Ochrona życia i zdrowia na pierwszym miejscu 

Głównym celem oceny ryzyka jest zapewnienie poprawy warunków pracy oraz ochrony życia i zdrowia pracowników. Od sposobu przeprowadzenia tej oceny zależy w dużej mierze skuteczność funkcjonującego w organizacji systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. W systemie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza się w sposób usystematyzowany i postrzega się ją jako proces ciągły, dający podstawy do poprawy warunków pracy. Współudział pracowników w jej przeprowadzaniu może zwiększyć ich zaangażowanie w rozwiązywanie problemów związanych z bhp i wpłynąć na lepszą realizację wynikających z niej działań korygujących i zapobiegawczych. Równocześnie w organizacji zwiększa się świadomość występujących zagrożeń, co jest istotne dla ich skuteczniejszego ograniczania.

Czytaj także: Pracownik służby bhp musi mieć odpowiednie wykształcenie >>>

Trzeba określić ryzyka i ich poziom 

Ocena ryzyka zawodowego, czyli działanie prowadzone w celu określenia poziomu ryzyka zawodowego i jego dopuszczalności, jest systematycznym badaniem wszystkich aspektów pracy, które jest przeprowadzane w celu stwierdzenia:

  • jakie zagrożenia w środowisku pracy mogą być powodem urazu lub pogorszenia się stanu zdrowia pracownika;
  • czy zagrożenia te można wyeliminować;
  • a jeżeli nie jakie środki ochronne należy podjąć w celu ograniczenia ryzyka związanego z tymi zagrożeniami.

Ocena ryzyka zawodowego jest działaniem prowadzonym w celu określenia jego poziomu i dopuszczalności oraz jakie zagrożenia w środowisku pracy mogą być powodem urazu lub pogorszenia się stanu zdrowia pracownika. Czy zagrożenia te, można usunąć lub zminimalizować, a jeżeli nie, to jakie środki ochronne należy podjąć w celu ograniczenia ryzyka związanego z tymi zagrożeniami. Pracodawca powinien zapewnić opracowanie i stosowanie procedur identyfikacji zagrożeń oraz oceny związanego z nimi ryzyka zawodowego w zakładzie.

Czytaj w LEX: Ocena ryzyka zawodowego z uwzględnieniem uprawnień kontrolnych PIP >

Nie jest to działanie jednorazowe 

Zarówno identyfikacja zagrożeń, jak i ocena ryzyka zawodowego powinny być przeprowadzane okresowo, z udziałem pracowników. Na tej podstawie pracodawca powinien planować i wdrażać odpowiednie rozwiązania techniczne i organizacyjne w celu zapobiegania i ograniczania ryzyka zawodowego. Obowiązek pracodawcy w zakresie oceny ryzyka zawodowego dotyczy więc nie tylko jednorazowego przeprowadzenia oceny ryzyka, lecz dokonywania jej systematycznie, w szczególności po wprowadzeniu zmian technicznych i organizacyjnych. Pracodawca powinien też zachęcać pracowników do współudziału w ocenie, informować ich o jej efektach oraz podejmować przedsięwzięcia (np. organizacyjnych, technologicznych) zmniejszające zanotowany poziom ryzyka. Takie też stanowisko zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku (wyrok z 30 stycznia 2020 r., sygn. akt II SA/Bk 853/19) stwierdzając, że ocena ryzyka zawodowego polega na systematycznym badaniu wszystkich aspektów pracy w celu stwierdzenia, jakie zagrożenia w środowisku pracy mogą być powodem pogorszenia się stanu zdrowia pracownika i czy zagrożenia te można wyeliminować, a jeżeli nie - jakie działania należy podjąć w celu ograniczenia ryzyka zawodowego związanego z tymi zagrożeniami.

Zobacz procedury w LEX:

Ocena ryzyka zawodowego wg metody RISC SCORE >

Ocena ryzyka zawodowego wg metody PN-N-18002:2011 >

Ocena ryzyka zawodowego wg metody PHA (Preliminary Hazard Analysis) >

 

MERITUM Bezpieczeństwo i higiena pracy
MERITUM Bezpieczeństwo i higiena pracy

Józef Gierasimiuk, Jaromir Grabowski

Sprawdź  

Cena promocyjna: 259 zł

|

Cena regularna: 259 zł

|

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł


Pracodawca musi zapobiegać zagrożeniom 

Zgodnie z par. 39 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, pracodawca realizuje obowiązek zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy, w szczególności przez zapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaną pracą, właściwą organizację pracy, stosowanie koniecznych środków profilaktycznych oraz informowanie i szkolenie pracowników. Obowiązek ten powinien być realizowany na podstawie ogólnych zasad dotyczących zapobiegania wypadkom i chorobom związanym z pracą, w szczególności przez:

  1. zapobieganie zagrożeniom;
  2. przeprowadzanie oceny ryzyka związanego z zagrożeniami, które nie mogą być wykluczone;
  3. likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstawania;
  4. dostosowanie warunków i procesów pracy do możliwości pracownika, w szczególności przez odpowiednie projektowanie i organizowanie stanowisk pracy, dobór maszyn i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi pracy, a także metod produkcji i pracy - z uwzględnieniem zmniejszenia uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie, oraz ograniczenia negatywnego wpływu takiej pracy na zdrowie pracowników;
  5. stosowanie nowych rozwiązań technicznych;
  6. zastępowanie niebezpiecznych procesów technologicznych, urządzeń, substancji i innych materiałów - bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi;
  7. nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej;
  8. instruowanie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.


Co musi zawierać dokumentacja 

Przepisy rozporządzenia zobowiązują pracodawcę do oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac. Stosowane środki profilaktyczne, metody oraz organizacja pracy powinny zapewniać zwiększenie poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników oraz być zintegrowane z działalnością prowadzoną przez pracodawcę na wszystkich poziomach struktury organizacyjnej zakładu pracy. Pracodawca musi też prowadzić dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Par. 39a ust. 3 rozporządzenia wymaga, aby dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego uwzględniał w szczególności:

  1. datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny
  2. wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko
  3. opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie:
  • stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów,
  • wykonywanych zadań,
  • występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy,
  • stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,
  • osób pracujących na tym stanowisku;

Czytaj w LEX: Zagrożenia w transporcie wewnątrzzakładowym – transport mechaniczny >

Konieczność prowadzenia oceny ryzyka zawodowego wynika również z innych aktów prawnych, takich jak:

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.