Obowiązek ten ma bardzo duże znaczenie dla bezpieczeństwa pracujących – jest wręcz podstawą profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników w zakładzie pracy. Od sposobu przeprowadzania tej oceny zależy w dużej mierze skuteczność funkcjonującego w przedsiębiorstwie systemu zarządzania bhp.
Ocena ryzyka zawodowego jest działaniem prowadzonym w celu określenia poziomu tego ryzyka oraz jego dopuszczalności. Celem oceny jest stwierdzenie, jakie zagrożenia w środowisku pracy mogą być powodem urazu lub pogorszenia się stanu zdrowia pracownika, czy zagrożenia te można usunąć lub zminimalizować, a jeżeli nie – jakie środki ochronne należy podjąć w celu ograniczenia ryzyka związanego z zagrożeniami. Pracodawca powinien zapewnić opracowanie i stosowanie procedur identyfikacji zagrożeń oraz oceny związanego z nimi ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy w zakładzie.
Zarówno identyfikacja zagrożeń, jak i ocena ryzyka zawodowego powinny być przeprowadzane okresowo, z uwzględnieniem współudziału pracowników. Na tej podstawie pracodawca powinien planować i wdrażać odpowiednie rozwiązania techniczne i organizacyjne w celu zapobiegania i ograniczania ryzyka zawodowego. Działania te powinny być podejmowane po każdej modyfikacji stanowisk pracy lub po wprowadzeniu nowych metod pracy, materiałów, procesów technologicznych oraz maszyn i urządzeń. Należy brać pod uwagę także zmiany wewnętrzne, w szczególności zmiany struktury organizacyjnej lub zmiany w stanie osobowym załogi oraz zmiany zewnętrzne, powodowane np. zmianami przepisów lub rozwojem wiedzy i techniki w zakresie bhp.
Obowiązek pracodawcy w zakresie oceny ryzyka dotyczy więc nie tylko jednorazowego przeprowadzenia oceny, lecz dokonywania jej systematycznie, w szczególności po wprowadzeniu np. zmian technicznych i organizacyjnych. Ponadto powinien obejmować również zachęcanie pracowników do współudziału w ocenie, informowanie o efektach oceny oraz podejmowanie przedsięwzięć (organizacyjnych, technologicznych itp.) zmniejszających ustalony w wyniku oceny poziom ryzyka.
Bezpieczeństwo pracy i ocena ryzyka z nią związanego, poza przesłankami humanitarnymi, ma także aspekty ekonomiczne. Oznacza to, iż zarówno nieodpowiedni poziom bhp, jak i zapewnienie tego poziomu zgodnie z normami i przepisami generuje koszty, co w efekcie wpływa na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa. Świadomość tego faktu powinna towarzyszyć wszystkim decyzjom dotyczącym kształtowania warunków pracy.
Na koszty bhp, które są składnikiem ogólnych kosztów działalności przedsiębiorstwa, składają się koszty związane z nieodpowiednim poziomem bhp, obejmujące zwłaszcza: koszty wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz związanej z tym absencji, a także koszty obniżonej wydajności pracy związanej z nieodpowiednimi warunkami pracy.
Trzeba mieć świadomość, że wypadki przy pracy powodują znaczne straty w gospodarce, których wielkość Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy oszacowała na 2,6-3,8% produktu krajowego brutto dla poszczególnych krajów Unii Europejskiej.
Skutki ekonomiczne wypadków oraz chorób zawodowych wskazują więc na konieczność prowadzenia działalności profilaktycznej. Działalność ta ma także aspekt ekonomiczny, gdyż wiąże się z określonymi kosztami. Wydatki na zapewnienie odpowiedniego stanu bhp obejmują m.in. koszty: zatrudnienia pracowników ds. bhp (koszty obsługi przez specjalistów zewnętrznych), przeprowadzania audytów, badań lekarskich i pomiarów warunków środowiska pracy, zakupu i odpowiedniego utrzymania środków ochrony zbiorowej i ochron indywidualnych oraz ubrań roboczych, a także wdrożenia systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Jednak wszystkie badania równocześnie wskazują, iż podniesienie nakładów na działalność profilaktyczną powoduje znacznie wyższe zmniejszenie kosztów wypadków i chorób zawodowych.
Edward Kołodziejczyk