Obowiązek ochrony pracowników przed promieniowaniem jonizującym

Promieniowanie jonizujące składa się z cząstek bezpośrednio lub pośrednio jonizujących, albo z obu rodzajów tych cząstek lub fal elektromagnetycznych o długości do 100 nm (nanometrów). Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi (Dz. U. Nr 180, poz. 1325) - pracodawca ma obowiązek chronić pracowników przed promieniowaniem jonizującym, pochodzącym ze źródeł naturalnych i sztucznych, występujących w środowisku pracy.

W odniesieniu do służby zdrowia chodzi w szczególności chodzi o pracowników obsługujących zestawy rentgenowskie, tzn. aparaty lub zestawy aparatury składającej się z urządzeń przeznaczonych do wytwarzania i wykorzystywania promieniowania rentgenowskiego, w których źródłem promieniowania jonizującego jest lampa rentgenowska, pracujących w pracowni rentgenowskiej, którą stanowi pomieszczenie lub zespół pomieszczeń, przeznaczonych do wykonywania medycznych procedur radiologicznych z wykorzystaniem promieniowania rentgenowskiego, lub gabinet rentgenowski – czyli pomieszczenie pracowni rentgenowskiej, w którym zainstalowana jest na stałe co najmniej jedna lampa rentgenowska, a także obsługujących ambulanse rentgenowskie, czyli pojazdy z zainstalowanym zestawem rentgenowskim wykorzystywanym do celów medycznych.
Powierzchnia gabinetu rentgenowskiego, w którym zainstalowany jest diagnostyczny zestaw rentgenowski wyposażony w oddzielną lampę, nie może być mniejsza niż 15 m2. Na każdą następną lampę należy przeznaczyć dodatkowo co najmniej 5 m2. Natomiast powierzchnia gabinetu rentgenowskiego, w którym jest zainstalowany zestaw rentgenowski do radiologii zabiegowej, nie może być mniejsza niż 20 m2. Z kolei powierzchnia gabinetu rentgenowskiego, w którym jest zainstalowany stomatologiczny aparat rentgenowski, aparat mammograficzny lub aparat do densytometrii kości - nie może być mniejsza niż 8 m2.. Na każdy następny spośród tych aparatów, zainstalowany w tym samym gabinecie, należy dodatkowo przeznaczyć 4 m2.
Aparaty rentgenowskie powinny być tak zainstalowane, aby był zapewniony swobodny dostęp do pacjenta co najmniej z dwóch stron, odległość źródła promieniowania (ogniska lampy) od najbliższej ściany wynosiła co najmniej 1,5 m przy pionowym kierunku wiązki promieniowania, a wiązka promieniowania pierwotnego nie była kierowana w stronę sterowni i drzwi.
Gabinety rentgenowskie powinny być wyposażone w wentylację zapewniającą co najmniej 1,5-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny, a pracownie rentgenowskie wyposażone w aparaty rentgenowskie przeznaczone do wykonywania zabiegów z zakresu radiologii zabiegowej, w których konieczna jest zwiększona wymiana powietrza przekraczająca 2-krotną wymianę na godzinę, powinna być zainstalowana wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna.
Diagnostyczne, zabiegowe i terapeutyczne pracownie rentgenowskie powinny być wyposażone w sprzęt chroniący przed promieniowaniem rentgenowskim dobrany odpowiednio do typu zainstalowanych aparatów rentgenowskich i rodzaju wykonywanych badań lub zabiegów radiologicznych. W diagnostycznych gabinetach rentgenowskich, w zależności od potrzeb, powinien znajdować się parawan, ekran oraz komplet osłon będących wyposażeniem zestawu dostarczonego przez producenta, umieszczonych na stałe lub w miarę potrzeb podwieszanych do aparatu rentgenowskiego oraz środki ochrony indywidualnej pracowników, w szczególności fartuchy, rękawice i kołnierze z gumy ołowiowej, okulary, gogle lub maski ze szkła lub tworzywa ołowiowego, a ponadto osłony dla pacjentów, w szczególności osłony na gonady (wykonane z materiału o równoważniku co najmniej 1,0 mm ołowiu) oraz fartuchy, półfartuchy i kołnierze wykonane z blachy ołowianej lub gumy ołowiowej.
Osobom, których charakter pracy wymaga długotrwałego noszenia środków ochrony indywidualnej, należy zapewnić fartuchy z gumy ołowiowej o kroju uwzględniającym zmniejszenie obciążenia kręgosłupa oraz, w miarę potrzeb, gogle zespolone ze szkłami korekcyjnymi wzroku.
Osoby wykonujące procedury z zakresu radiologii zabiegowej podlegają indywidualnej kontroli dawek otrzymywanych przez skórę dłoni.
Gabinety z diagnostycznymi aparatami rentgenowskimi powinny być wyposażone w ostrzegawczą sygnalizację świetlną umieszczoną nad drzwiami do gabinetu, włączaną równocześnie z włączeniem zasilania generatora.
Konstrukcja ścian, stropów, okien i drzwi, zainstalowane urządzenia ochronne oraz system pracy w pracowni rentgenowskiej powinny zabezpieczać osoby pracujące w gabinecie rentgenowskim przed otrzymaniem w ciągu roku dawki przekraczającej 6 milisiwertów (mSv), a w pomieszczeniach pracowni rentgenowskiej poza gabinetem rentgenowskim przed otrzymaniem w ciągu roku dawki przekraczającej 3 mSv. Natomiast osoby pracujące w pomieszczeniach poza pracownią rentgenowską, a także osoby z ogółu ludności przebywające w sąsiedztwie, powinny być zabezpieczone przed otrzymaniem w ciągu roku dawki przekraczającej 0,5 mSv.
Pracodawca jest obowiązany opracować, wdrożyć, utrzymywać i doskonalić Program bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w pracowni rentgenowskiej (gabinecie rentgenowskim). Program powinien być zgodny z wytycznymi zawartymi w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi (Dz. U. Nr 180, poz. 1325). W związku z tym pracodawca jednostki ochrony zdrowia powinien zagwarantować, by prowadzona polityka jakości w zakresie ochrony radiologicznej była odpowiednia do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące, spełniała wymagania obowiązujących przepisów w zakresie ochrony radiologicznej, a ponadto była znana i rozumiana w komórkach organizacyjnych bezpośrednio prowadzących działalność związaną z narażeniem na promieniowanie jonizujące oraz analizowana pod względem jej skuteczności.

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.