O jakich przychodach osiąganych przez emeryta zakład pracy powinien zawiadomić ZUS?

Czy zakład pracy informując do końca lutego ZUS o przychodach zatrudnionych w ubiegłym roku emerytów i rencistów powinien wziąć pod uwagę każdy przychód, niezależnie od tego, czy z tytułu umowy o pracę, umowy zlecenie, o dzieło itp.?

Odpowiedź:

Zakład pracy powinien zawiadomić ZUS o osiąganych przez emeryta (rencistę) przychodach, które mają wpływ na zawieszenie lub zmniejszenie emerytury (renty). W przypadku pracownika (zleceniobiorcy) za takie przychody uważa się przychody, które w świetle przepisów u.s.u.s. stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, oraz kwotach pobranych zasiłków chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego, wynagrodzenia chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

Uzasadnienie:

Prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103a-106 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 887) – dalej u.e.r. Z art. 103 ust. 2 i art. 103a u.e.r. wynika, że wyżej przywołanych przepisów u.e.r. nie stosuje się do emerytów, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny, chyba że mamy do czynienia z emerytem, który kontynuuje zatrudnienie bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Stosownie do art. 104 ust. 1 u.e.r. prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (np. zatrudnienia na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenia, wykonywania pozarolniczej działalności) oraz z tytułu służby (np. służby w Policji, wojsku). Za przychód, którego osiąganie może powodować zawieszenie lub zmniejszenie emerytury (renty), uważa się więc w pierwszym rzędzie przychody, które w świetle przepisów ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.) – dalej u.s.u.s., stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Ponadto za takie przychody – co wynika z art. 104 ust. 6 u.e.r. – uważa się także kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, i kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego. Przepisów art. 104 ust. 1-4 u.e.r. nie stosuje się natomiast do honorariów z tytułu działalności twórczej i artystycznej. Podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 104 ust. 4 u.e.r. przepisy u.e.r. dotyczące zawieszenia lub zmniejszenia emerytury (renty) stosuje się również do osób wyłączonych z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury i renty lub wykonujących działalność niepodlegającą obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu. Oznacza to, że w przypadku takich osób przychód, którego wysokość może spowodować zawieszenia lub zmniejszenie emerytury (renty), przyjmuje się w takiej wysokości, w jakiej zostałby ustalony dla celu opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, gdyby ta osoba podlegała obowiązkowo tym ubezpieczeniom. Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, że zakład pracy zatrudniający emeryta (rencistę), do którego stosuje się przepisy u.e.r. dotyczące zawieszenia lub zmniejszenia emerytury (renty), do końca lutego danego roku kalendarzowego powinien poinformować ZUS o osiągniętych w ubiegłym roku kalendarzowym przez emeryta (rencistę) przychodach, które w świetle przepisów u.s.u.s. stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, oraz kwotach pobranych zasiłków chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego, wynagrodzenia chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego. Jeżeli chodzi o umowy zlecenia oraz umowy o dzieło, to należy pamiętać o tym, że zgodnie z art. 18 ust. 1a u.s.u.s. przychody z tytułu umowy zlecenia oraz umowy o dzieło, którą pracownik zawarł z własnym pracodawcą lub w ramach której wykonuje pracę na rzecz własnego pracodawcy, stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Nie dotyczy to przychodów z tytułu umowy o dzieło, którą emeryt (rencista) zawarł i wykonuje na rzecz podmiotu, z którym nie łączy go stosunek pracy. Przychód z tytułu takiej umowy o dzieło nie stanowi bowiem podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Piotr Kostrzewa, autor współpracuje z publikacją Serwis Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

Odpowiedzi udzielono 13.02.2017 r.