Zgodnie z § 14 rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 10 lutego 2014 r. w sprawie licencji maszynisty (Dz. U. poz. 211) – dalej r.l.m. zakres wiedzy i umiejętności objętych szkoleniem i egzaminem niezbędnym dla uzyskania licencji obejmuje: 1) technologię transportu kolejowego, w tym przepisy bezpieczeństwa i eksploatacji; 2) zagrożenia związane z eksploatacją oraz różne środki stosowane do ich zwalczania; 3) sposoby funkcjonowania kolei; 4) pociągi, ich składy oraz wymogi techniczne dotyczące lokomotyw, zespołów trakcyjnych, wagonów osobowych i towarowych oraz innego rodzaju taboru kolejowego.
Program oraz czas trwania szkolenia kandydatów na maszynistów ubiegających się o licencję maszynisty określa załącznik nr 4 do r.l.m. Obejmuje on takie zagadnienia jak: technika prowadzenia ruchu kolejowego, bezpieczeństwo i higiena pracy, udzielanie pierwszej pomocy, zagadnienia z zakresu przewozów towarów niebezpiecznych oraz przewozów wojskowych, ochrona przeciwpożarowa pojazdów kolejowych oraz terenów kolejowych.
Wymagania zdrowotne, fizyczne i psychiczne, jakie powinni spełniać kandydaci na maszynistów opisano w załączniku nr 2 do r.l.m. Zgodnie z nim maszyniści powinni mieć dobry stan zdrowia fizycznego i psychicznego, a w szczególności: 1) nie powinny u nich występować choroby lub niesprawności lub 2) nie powinni przyjmować leków lub innych substancji które mogą powodować: nagłą utratę świadomości, osłabienie uwagi lub zmniejszenie zdolności koncentracji, nagłą utratę sprawności, utratę równowagi lub koordynacji, istotne ograniczenie czynności ruchowych, zachowania patologiczne. Odpowiednim wymaganiom odpowiadać muszą ponadto: narząd wzroku, słuch, mowa i układ przedsionkowy. O przydatności zawodowej zdecydują także zdolności poznawcze (pamięć, uwaga i koncentracja, percepcja, rozumowanie), sprawność psychomotoryczna (czas reakcji i koordynacja rąk), komunikowanie się i osobowość, umożliwiające bezpieczne wykonywanie obowiązków maszynisty.
Według § 12 ust. 6 r.l.m. osoby ubiegające się o uzyskanie licencji maszynisty albo zachowanie jej ważności są poddawane m.in.: 1) ogólnemu badaniu lekarskiemu ze szczególnym uwzględnieniem oceny: stanu układu krążenia i układu oddechowego, stanu psychicznego i sprawności narządu ruchu; 2) badaniu narządu wzroku wykonywanemu przez lekarza posiadającego specjalizację w dziedzinie okulistyki; 3) badaniu układu nerwowego wykonywanemu przez lekarza posiadającego specjalizację w dziedzinie neurologii; 4) badaniu psychologicznej przydatności zawodowej; 6) badaniu krwi 7) badaniu elektrokardiograficznemu w spoczynku.
Omawiane rozporządzenie zacznie obowiązywać 4 marca br. Było ono poprzedzone rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie licencji maszynisty (Dz. U. Nr 66, poz. 346 z późn. zm.), które utraci moc obowiązywania z dniem wejścia w życie r.l.m.