Nie każdy pracownik z niepełnosprawnością ma prawo do płatnego zwolnienia od pracy

Tylko pracownik ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności ma prawo do płatnego zwolnienia od pracy w celu wyjazdu na turnus rehabilitacyjny bądź w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy, wyjaśnia Mateusz Brząkowski,ekspertSerwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

W myśl art. 20 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.) - dalej u.r.z.n., osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:

1) w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku,

2) w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Podobnie jak uprawnienie związane z dodatkowym urlopem wypoczynkowym w wymiarze 10 dni roboczych, uprawnienie do płatnych zwolnień z pracy przysługuje tylko pracownikom niepełnosprawnym o:

• znacznym stopniu niepełnosprawności lub
• umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Zwolnienie na turnus

Pracownik o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej jednak niż raz w roku. Pracodawca udziela zwolnienia na podstawie wniosku lekarza sprawującego opiekę nad osobą niepełnosprawną, o skierowanie na turnus rehabilitacyjny. Pracownik niepełnosprawny powinien przedstawić pracodawcy skierowanie na turnus rehabilitacyjny w takim terminie, który umożliwi zapewnienie normalnego toku pracy w zakładzie.

Wniosek lekarza określa rodzaj turnusu i czas jego trwania. Skierowanie na turnus rehabilitacyjny osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności przedstawia pracodawcy w takim terminie, który umożliwi zapewnienie normalnego toku pracy w zakładzie. 

Podstawą zwolnienia jest przedłożony pracodawcy dokument, który potwierdza pobyt na turnusie, wystawiony przez organizatora turnusu, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 maja 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania zwolnień od pracy osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym (Dz. U. Nr 100, poz. 927).

Natomiast podstawą wypłaty wynagrodzenia - obliczanego jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy – za czas zwolnienia, jest przedłożony pracodawcy dokument, który potwierdza pobyt na turnusie, wystawiony przez organizatora turnusu.

Regulacje dotyczące obliczania ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy zawarte są w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U.  Nr 2 poz. 14).

Przepisy ustawy zawierają ograniczenie dotyczące łącznego korzystania przez pracownika niepełnosprawnego z dodatkowego urlopu wypoczynkowego oraz zwolnienia z pracy na turnus rehabilitacyjny.

W myśl art. 20 u.r.z.n. łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego i zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym nie może przekraczać 21 dni roboczych w roku kalendarzowym. 

Oznacza to, że w przypadku korzystania w danym roku przez osobę niepełnosprawną z dodatkowego urlopu wypoczynkowego, pracodawca ustalając wymiar zwolnienia na turnus, udzielonego w tym samym roku kalendarzowym, bierze pod uwagę wymiar wykorzystanego wcześniej dodatkowego urlopu. Przepis ten stosuje się odpowiednio przy ustalaniu wymiaru dodatkowego urlopu wypoczynkowego, w przypadku gdy najpierw osoba niepełnosprawna korzysta ze zwolnienia na turnus.

 

Zwolnienie na badania

W myśl art. 20 u.r.z.n., osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia m.in. w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Podobnie jak uprawnienie związane z dodatkowym urlopem wypoczynkowym w wymiarze 10 dni roboczych, uprawnienie do płatnych zwolnień z pracy przysługuje tylko pracownikom niepełnosprawnym o:

• znacznym stopniu niepełnosprawności lub
• umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Pracownik o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy. (pracownik musi to uprawdopodobnić).

Przepis art. 20 ust. 1 pkt 2 u.r.z.n. przewiduje pewne przesłanki, które osoby niepełnosprawne muszą spełnić, aby skorzystać z tego uprawnienia. Mianowicie:

• aktualne orzeczenie potwierdzające niepełnosprawność w stopniu znacznym lub umiarkowanym,
• cel zwolnienia – wykonanie badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, uzyskanie zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy,
• brak możliwości wykonania powyższych czynności poza godzinami pracy.

Jeśli pracownik spełnia łącznie wszystkie powyższe przesłanki, wówczas może korzystać z przedmiotowego zwolnienia od pracy. Natomiast pracodawca nie może odmówić pracownikowi jego udzielenia.

Nieobecność pracownika korzystającego ze zwolnienia będzie stanowić usprawiedliwioną nieobecność w pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, którego wysokość liczona będzie jako ekwiwalent pieniężny za urlop.

Przepisy ustawy o rehabilitacji nie przewidują limitu czasowego takiego zwolnienia (w przeciwieństwie do zwolnienia od pracy w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym, gdzie ustawodawca przewidział nie więcej niż 21 dni roboczych w roku kalendarzowym). Dlatego może ono trwać cały dzień, kilka godzin, bądź też kilka, a nawet kilkanaście dni w ciągu roku kalendarzowego – w zależności od potrzeb pracownika.

Żadne przepisy nie określają w sposób szczegółowy zasad udzielania przez pracodawcę zwolnienia od pracy w celu wykonania zabiegów leczniczych. W związku z powyższym pracodawca samodzielnie musi określić te zasady. Pracodawca może żądać od pracownika, aby wniosek o udzielenie zwolnienia został odpowiednio udokumentowany, np. poprzez przedstawienie odpowiedniego skierowania lekarza na zabiegi. Bez szczególnych regulacji wystarczające jest oświadczenie pracownika, a w sytuacji skrajnie spornej – potwierdzenie przez usługodawcę wyrażone w dowolnej formie, że pracownik korzystał z usług wymienionych w tym przepisie.