Ustawa z 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.) nakłada na każdego pracodawcę obowiązek organizacji pracy w sposób zapewniający zmniejszenie jej uciążliwości, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie. Zapewnienie zmniejszenia uciążliwości pracy jest najefektywniejsze w momencie tworzenia stanowisk pracy. Jest wówczas możliwe zaprojektowanie stanowisk, dobór maszyn i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi pracy, a także metod produkcji z uwzględnieniem nowoczesnych rozwiązań technicznych i organizacyjnych, dostosowanych do możliwości pracownika. Zmniejszenie uciążliwości pracy dotyczy zwłaszcza pracy monotonnej, pracy w ustalonym z góry tempie oraz pracy, podczas której występują czynniki szkodliwe lub uciążliwe dla pracowników.
Jak podaje raport Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy, na takie niekorzystne psychofizyczne warunki środowiska pracy, jak zbyt duże tempo pracy, monotonia itp. narażonych jest ponad 60% pracowników, zaś na zbyt dużą intensywność czynności powtarzalnych – ponad 50%. Z powodu warunków pracy 30% populacji zatrudnionych w UE cierpi na dolegliwości układu ruchu (mięśniowo-szkieletowego), a 28% na skutki stresu. Czynniki te powodują 25-procentową absencję chorobową oraz obniżenie wydajności pracy.
Zobacz także: Warunki szczególne obligują do skrócenia norm czasu pracy>>
Wpływ monotonii pracy na zdrowie psychiczne
Monotonia może być powodem znacznej uciążliwości psychicznej. Jest ona źródłem niedociążenia emocjonalnego spowodowanego brakiem lub jednostajnością bodźców i powtarzalnością działań, a w konsekwencji niezmiennością sytuacji. W najbardziej zauważalnej formie występuje w sytuacjach bezczynności połączonej z pewnym napięciem, jak np. przy obserwacji wskaźników na ekranie monitora lub pulpitu sterowniczego, czy podczas wielogodzinnego prowadzenia pojazdu na autostradzie, na której z założenia nie oczekuje się przeszkód.
Typ monotonii, wywołanej brakiem aktywizujących bodźców wzrokowych czy słuchowych, jest nazywany monotonią sensoryczną. Jej objawami jest widoczne spowolnienie krążenia, układu oddechowego, pojawianie się senności, zmniejszanie aktywności ruchowej i czujności, czego skutkiem jest spadek nie tylko wydajności pracy, ale także wzrost liczby popełnianych błędów, aż do spowodowania wypadku lub katastrofy drogowej włącznie.
Oprócz pracy, której dominującą cechą jest brak pobudzających bodźców, źródłem monotonii w pracy jest długotrwała, jednostajna aktywność, występująca np. przy wielkoseryjnych pracach montażowych, przy obsłudze taśmy produkcyjnej, rutynowym wprowadzaniu powtarzalnych danych do komputera itp.
Jak zapobiegać monotonii w pracy?
Metody zapobiegania monotonii to przede wszystkim zmiany w organizacji pracy, głównie przez wprowadzenie rotacji lub przerw na stanowiskach pracy monotonnej, jej urozmaicenie np. przez wprowadzanie czynności odmiennych (niekoniecznie niezbędnych w procesie pracy), wymagających od pracownika aktywności o innym charakterze, ograniczenie liczby powtórzeń czynności, częstotliwości oraz czasu ich trwania w trakcie zmiany roboczej, prowadzenie szkoleń instruktażowych uczących sposobów przeciwdziałania monotonii i jej skutkom, np. przy długotrwałym prowadzeniu pojazdu, a także wprowadzenie, w uzgodnieniu z pracownikami, urozmaicenia środowiska pracy możliwego, np. poprzez nadawanie cichej, lecz żywej muzyki.
Utworzone na Wydziale Zdrowia Uniwersytetu Jagiellońskiego Centrum Badawczo-Edukacyjne w zakresie pracy zmianowej i ochrony zdrowia, umożliwiło podjęcie badań naukowych w tym zakresie oraz współpracy z krajowymi i zagranicznymi ośrodkami naukowymi tudzież z współpracującymi zakładami przemysłowymi, pracującymi w systemie zmianowym. Pierwszym efektem (2003 r.) było opracowanie jednolitego stanowiska w sprawie skrócenia czasu pracy pracowników ruchu ciągłego.
W celu zmniejszenia uciążliwości pracy pracodawca powinien przeprowadzić ocenę obciążenia pracą pracownika. Ocena taka powinna obejmować kompleksowe badanie wielkości wydatku energetycznego, udziału wysiłku statycznego oraz stopnia monotonii (monotypowości) ruchów. Wyniki oceny powinny być podstawą podjęcia działań technicznych i organizacyjnych zmniejszających poziom narażenia pracownika, polegające w szczególności na skracaniu czasu pracy pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia, albo na ustanowieniu przerw wliczanych do czasu pracy. Wykaz tych prac powinien ustalić pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami oraz po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.
Zobacz także: Psychologiczne oddziaływanie lokalizacji miejsca pracy>>
Więcej na ten temat w Serwisie BHP.
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
40 lat Kodeksu pracy
|