Prawo przewiduje wiele sytuacji, w których, jeżeli w zakładzie pracy nie działa organizacja związkowa, pracodawca musi uzgadniać lub konsultować pewne kwestie z przedstawicielami pracowników. Jest to m.in.:

  • wprowadzenie wydłużonego okresu rozliczeniowego czasu pracy (art. 150 par. 3 k.p.);
  • wprowadzenie ruchomych (zmiennych) rozkładów czasu pracy (art. 150 par. 3 k.p.);
  • ustalenie regulaminu pracy zdalnej (art. 67[20] par. 4 k.p.),
  • ustalenie regulaminu ZFŚS (art. 8 ust. 2 ustawy z 4 marca 1994 r. o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych, tekst jedn. Dz.U. z 2024 r., poz. 288).

 

Ważne! Niekiedy przepisy odnoszą się nie tyle do przedstawicieli pracowników, ale do przedstawicieli osób zatrudnionych, obejmując tym pojęciem większy krąg osób, niż tylko współpracujących na podstawie stosunku pracy, np.:

  • przedstawiciele osób świadczących pracę na rzecz podmiotu prawnego przy ustalaniu procedury zgłoszeń wewnętrznych (art. 24 ust. 3 ustawy z 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów,  Dz.U. z 2024 r., poz. 928),
  • reprezentacja osób zatrudnionych  przy wyborze  instytucji zarządzającej PPK (art. 7 ustawy z 4 października 2018 r. o Pracowniczych Planach Kapitałowych, tekst jedn. Dz.U. z 2024 r., poz. 427).

 

Czytaj również: Przez lukę w prawie pracownicy przejmowanej firmy bez właściwej ochrony>>

Czy przedstawicielem pracowników może być tylko pracownik?

Przepisy Kodeksu pracy odnoszące się do wyboru przedstawicieli pracowników, jak też postanowienia ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r., poz. 61) - konsultacje dotyczące zwolnień grupowych) czy ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r., poz. 220) nie zawierają ograniczenia, z którego wynikałoby, że przedstawicielami pracowników mogą być jedynie pracownicy. Takie ograniczenie wynika już jednak z art. 8 ust. 2 ustawy o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych („...uzgadnia regulamin z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.”).

Przedstawiciele to osoby reprezentujące załogę - pracowników. Z samego tego określenia nie wynika ograniczenie, że przedstawicielami mogą być tylko osoby będące pracownikami. Można je jednak ogólnie przyjąć w oparciu o cel regulacji nakazującej konsultowanie lub uzgadnianie czegoś z osobami, które mogą odczuwać skutki ustalenia określonej regulacji wewnętrznej, przyjęcia pewnego rozwiązania organizacyjnego. Nie jest to jednak w większości przypadków zastrzeżenie ustawowe i należałoby przyjąć raczej pewne założenie, że przedstawicielami pracowników powinny być zasadniczo osoby także związane z pracodawcą stosunkiem pracy. Tak też będzie raczej w praktyce – trudno zakładać, że pracownicy będą wskazywać, jako swoich przedstawicieli, osoby spoza grupy pracowniczej, chociaż w przypadku podmiotów zatrudniających na różnej podstawie prawnej już takie ograniczenia w działaniach pracowników niekoniecznie będzie widoczne.

Czytaj w LEX: Dokumentowanie praw do świadczeń z ZFŚS pracowników oraz członków rodziny >

Co do zasady, przepisy nie przewidują, że przedstawicielami pracowników muszą być osoby, których dana regulacja – uzgadniana lub konsultowana z nimi - dotyczy lub ma dotyczyć. Przedstawicieli wyłaniają wszyscy zatrudnieni pracownicy, a nie tylko np. pracownicy wydziału, który jako jedyny w zakładzie pracy ma zostać objęty ruchomymi rozkładami czasu pracy.

Przykład: Ustawa o czasie pracy kierowców pozwala na wprowadzenie dla kierowców indywidualnych rozkładów czasu pracy, które wiążą się z możliwością planowania w rozkładach różnych godzin rozpoczynania i kończenia pracy. Dla wprowadzenia indywidualnych rozkładów dla kierowców konieczne jest zawarcie porozumienia:

  • z zakładową organizacją związkową, lub – przy braku zakładowej organizacji związkowej
  • z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego pracodawcy.

 

Pomimo tego, że indywidualne rozkłady czasu pracy w rozumieniu art. 8 ust. 2-4 ustawy o czasie pracy kierowców obejmować będą mgły tylko pracowników  zatrudnionych na stanowiskach kierowców, porozumienie nie musi być zawarte z przedstawicielami kierowców, a z przedstawicielami pracowników. Przepisy nie narzucają ograniczenia, zgodnie z którym przedstawiciele wyłonieni mieliby być tylko przez kierowców.

Sprawdź w LEX: Czy zmiany w zakładowym funduszu aktywności zawodowej powinny być konsultowane ze związkiem zawodowym? >

 

Meritum Prawo Pracy 2024 [PRZEDSPRZEDAŻ]
Meritum Prawo Pracy 2024 [PRZEDSPRZEDAŻ]

Kazimierz Jaśkowski

Sprawdź  

Kto nie może być przedstawicielem pracowników?

Przepisy nie wskazują także wprost na żadne wyłączenia spod kręgu osób, które mogą być przedstawicielami pracowników. Zastanowienia wymaga to, czy przedstawicielami pracowników mogą być zatem np. pracownicy zarządzający zakładem pracy, należący do kadry kierowniczej, pracownicy młodociani, zajmujący stanowiska związane wprost z reprezentacją interesów pracodawcy.

W pewnym zakresie posiłkować się można przy odpowiedzi na część z tych pytań art. 9 ustawy z 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (Dz.U. Nr 79, poz. 550). Zgodnie z nim, bierne prawo wyborcze przy wyborze do rady przysługuje pracownikowi, który przepracował u pracodawcy nieprzerwanie co najmniej rok (wyjątkiem jest sytuacja, gdy pracodawca działa krócej). Istotne jest jednak to, że ustawa wskazuje, iż prawo do bycia wybranym nie przysługuje pracownikowi kierującemu jednoosobowo zakładem pracy, jego zastępcy, pracownikowi wchodzącemu w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy, głównemu księgowemu, radcy prawnemu oraz pracownikowi młodocianemu.

Czytaj więcej w LEX: Obowiązek prowadzenia konsultacji z przedstawicielami pracowników >

Pracownicy zarządzający zakładem pracy w imieniu pracodawcy (zdefiniowani w art. 128 k.p.) reprezentują pracodawcę – zarządzają zakładem pracy jako całością bądź jego częścią (np. finansami), istotą ich zatrudnienia jest dbałość o interesy pracodawcy, w tym również w kontaktach z pracownikami. Trudno przyjąć, że osoby te reprezentować mogą pracowników w uzgodnieniach dokonywanych z pracodawcą, a zatem nie powinny być wyłaniane jako przedstawiciele pracowników. Takiego ograniczenia nie należy już jednak rozciągać na kadrę kierowniczą średniego szczebla.

Osoba zatrudniona jako radca prawny pracuje wprost na rzecz pracodawcy, reprezentuje go (w tym także w sporze z pracownikami), analizuje porozumienia, umowy itp. Powstawałby wprost konflikt interesów, gdyby osoba radcy prawnego miała być wyłonionym przez pracowników ich reprezentantem w ustaleniach z pracodawcą.

Młodocianym w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy jest osoba, która ukończyła 15 lat, ale jeszcze nie ukończyła lat 18. Są to osoby ograniczone w zdolności do czynności prawnych.  Nie może działać w imieniu załogi zakładu pracy w zakresie konsultacji czy zawierania z pracodawcą porozumień.

Czytaj w LEX: Koszty i zasady funkcjonowania rad pracowniczych >

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.