Jakie składniki wynagrodzenia należy uwzględnić przy wyliczaniu wynagrodzenia za godziny nadliczbowe?

Jakie składniki należy przyjąć i w jaki sposób należy wyliczyć wynagrodzenie i dodatki za godziny nadliczbowe?

Na podstawie przepisów art. 151¹ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p. za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi należy się normalne wynagrodzenie oraz wynagrodzenie dodatkowe tzw. dodatek wypłacony w wysokości określonej w art. 151¹ § 1 i 2 k.p.

Normalne wynagrodzenie za godziny nadliczbowe

W przepisach Kodeksu pracy ustawodawca posługuje się pojęciem normalnego wynagrodzeniu za pracę nie wyjaśniając jego znaczenia, dlatego odpowiedzi na pytanie co oznacza normalne wynagrodzenie należy szukać w orzecznictwie. W wyroku SN - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 czerwca 1986 r., I PRN 40/86, (OSNC 1987, poz. 9, nr 140) za normalne wynagrodzenie uznano "wynagrodzenie, które pracownik otrzymuje stale i systematycznie w zwykłych warunkach i terminach wypłat, a więc którego wysokość obejmuje zarówno wynagrodzenie zasadnicze wynikające ze stawki osobistego zaszeregowania, jak i dodatkowe składniki wynagrodzenia, jeżeli zgodnie z obowiązującymi w zakładzie pracy przepisami o wynagradzaniu pracowników takowe dodatkowe składniki przysługują pracownikowi".

W uzasadnieniu wyroku Sąd stwierdził, że normalne wynagrodzenie to również:

• dodatek funkcyjny,
• dodatek za staż pracy,
• dodatek za pracę szkodliwą dla zdrowia oraz inne stałe dodatki,
• premia, jeżeli ma ona charakter stały i nie jest uzależniona od uzyskania określonych, konkretnych osiągnięć w pracy, nie objętych zadaniami wykonywanymi w godzinach nadliczbowych.

A zatem przez normalne wynagrodzenie należy rozumieć takie wynagrodzenie, które:

• pracownik otrzymuje stale i systematycznie
• obejmuje wynagrodzenie zasadnicze wynikające ze stawki osobistego zaszeregowania,
• obejmuje dodatkowe składniki wynagrodzenia o charakterze stałym, jeżeli na podstawie obowiązujących w zakładzie pracy przepisów płacowych pracownik ma prawo do takich dodatkowych składników.

Jeśli wynagrodzenie pracownika składa się z wynagrodzenia zasadniczego, oraz stałych dodatków takich jak dodatek funkcyjny, dodatek za warunki szkodliwe i jeśli prawo pracownika do tych dodatków zostało zagwarantowane w przepisach wewnątrzzakładowych to wszystkie te składniki wynagrodzenia należy uwzględnić przy obliczaniu normalnego wynagrodzenia za 1 godzinę pracy w godzinach nadliczbowych. Premia uznaniowa lub nagroda uznaniowa nie mają charakteru stałego, a ich wypłata uzależniona jest od spełnienia przez pracownika określonych warunków. Dlatego tego typu składniki wynagrodzenia nie powinny być uwzględniane przy obliczaniu normalnego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Normalnego wynagrodzenia za pracę nie stanowi również dodatek za pracę w godzinach nocnych, nie obejmuje on bowiem należności za pracę, które mają charakter wynagrodzenia za pracę w ścisłym tego słowa znaczeniu. Dodatek za pracę w porze nocnej ma charakter rekompensaty i przysługuje pracownikom wykonującym pracę w godzinach nocnych niezależnie od tego, czy praca ta była zaplanowana czy też praca stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. A zatem jeśli praca wykonywana w nadgodzinach była wykonywana w godzinach nocnych pracownikowi niezależnie od dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych będzie przysługiwał dodatek za pracę w nocy.

Wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania

Wynagrodzenie stanowiące podstawę obliczania dodatku, obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia (art. 151¹ § 3 k.p.). Wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania, które stanowi podstawę obliczenia dodatku za godziny nadliczbowe to wynagrodzenie zasadnicze bez żadnych dodatków.

Jak obliczyć dodatek za godziny nadliczbowe?

Na podstawie przepisów § 4 ust. 1 rozporządzenia z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 289) - dalej r.s.u.w., w celu obliczenia dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych (art. 151¹ § 3 k.p.) stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop. Sposób obliczenia dodatku uzależniony jest od tego czy wynagrodzenie pracownika ustalone jest w stałej miesięcznej stawce, czy też ma charakter zmienny. Jeśli wynagrodzenie pracownika wynikające z osobistego zaszeregowania jest określone w stałej stawce miesięcznej, kwotę wynagrodzenia należy podzielić przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w miesiącu, w którym wystąpiła praca w godzinach nadliczbowych. Jeśli wynagrodzenie pracownika wynikającego z osobistego zaszeregowania ma charakter zmienny np. akord, podstawę dodatku ustala się wg zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Zmienne składniki wynagrodzenia, przysługujące za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc, uwzględnia się przy ustalaniu podstawy dodatku za godziny nadliczbowe w łącznej wysokości wypłaconej w ciągu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych, a w przypadkach znacznego wahania wysokości wynagrodzenia okres ten może być przedłużony do 12 miesięcy (§ 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop; Dz. U. Nr 2, poz. 14). Następnie z otrzymanej kwoty wyliczamy 60% (art. 151¹ § 3 k.p.). Tak ustaloną podstawę dzieli się przez liczbę godzin przepracowanych przez pracownika w okresie, z którego ustala się to wynagrodzenie (§ 4 ust. 2 pkt 2 r.s.u.w.). W ten sposób ustalone zostało wynagrodzenie za jedną godzinę pracy. Następnie wynagrodzenie to należy pomnożyć przez stawkę dodatku (50% lub 100%) oraz liczbę godzin nadliczbowych. Jeśli wynagrodzenie pracownika ma charakter zmienny ale ustalone zostało stawką godzinową w celu obliczenia dodatku za 1 godzinę pracy nadliczbowej należy stawkę za godzinę pomnożyć przez stawkę dodatku (50% lub 100%), a następnie przez pomnożyć przez liczbę przepracowanych godzin nadliczbowych.