Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP

Jakie prawa w związku z wypadkiem przy pracy przysługują pracownikowi prowadzącemu własną działalność gospodarczą (samozatrudnienie) i wykonującemu pracę np. na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło?

Czy należy go traktować tak jak pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę?

Jak musi zachować się w takiej sytuacji pracodawca, aby nie złamać prawa i nie naruszyć uprawnień samozatrudnionego?

Odpowiedź:

W opisanej sytuacji mamy do czynienia z wypadkiem przy wykonywaniu czynności przez osobę, która prowadzi działalność gospodarczą. W stosunku do tych osób, w zakresie badania wypadków, mają zastosowanie przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1618) – dalej r.k.w.

Uzasadnienie:

Stosownie do art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 z późn. zm.) – dalej u.u.s.w. za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. Przy ocenie omawianych zdarzeń pierwsze trzy przesłanki, tj. nagłość zdarzenia, przyczyna zewnętrzna, wystąpienie urazu lub śmierci, identyfikowane są tak samo, jak przy wypadku przy pracy. Czwartym elementem definicji jest zaistnienie wypadku podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej.

Zwrot ustawowy „podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej” oznacza zdarzenia, które mają związek czasowy, miejscowy, ale przede wszystkim funkcjonalny (celowy) z prowadzoną działalnością (por. wyrok SN z dnia 8 czerwca 2010 r., II UK 407/09; wyroku SN z dnia 24 lipca 2009 r., I UK 55/09).

W stosunku do osób niebędących pracownikami, wymienionych w art. 3 ust. 3 u.u.s.w., w tym osób prowadzących działalność gospodarczą, które uległy wypadkom przy realizacji zadań, stosuje się przepisy r.k.w. Dla tych osób ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku dokonują podmioty wymienione w art. 5 ust. 1 u.u.s.w. W stosunku do osób prowadzących pozarolniczą działalność oraz współpracujących przy prowadzeniu takiej działalności w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych – Zakład Ubezpieczeń Społecznych (art. 5 ust. 1 pkt 8 u.u.s.w.).

Dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, w stosunku do której postępowanie powypadkowe przeprowadza ZUS, zgłoszenia wypadku przy pracy dokonuje się niezwłocznie w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS, właściwej ze względu na siedzibę prowadzenia działalności.

Zdarzenie uznaje się za wypadek przy pracy na podstawie ustalenia jego okoliczności i przyczyn, w szczególności przez:

- zabezpieczenie miejsca wypadku w sposób pozwalający odtworzyć jego okoliczności,

- dokonanie oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadanie warunków wykonywania pracy i innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,

- przesłuchanie poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,

- przesłuchanie świadków wypadku,

- zebranie innych dowodów dotyczących wypadku, uznanych za niezbędne.

Kwalifikacji prawnej zdarzenia dokonuje ZUS. Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku – nie później niż w terminie 14 dni od dnia zawiadomienia o wypadku – ZUS sporządza kartę wypadku, której wzór jest określony w załączniku do r.k.w. Poszkodowany lub członek jego rodziny może zgłosić uwagi i zastrzeżenia do ustaleń zawartych w karcie wypadku, o czym zostają pouczeni przez podmiot sporządzający kartę wypadku.

Stwierdzenie, że zdarzenie nie jest wypadkiem przy pracy, wymaga uzasadnienia i wskazania dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia.

Anna Sokołowska, autorka współpracuje z publikacją Serwis BHP.

Odpowiedzi udzielono: 21 lipca 2015 r.