Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP

Podczas ustalania przyczyn i okoliczności wypadku zespół powypadkowy stwierdził, że do wypadku doszło poprzez naruszenie zasad bezpiecznej pracy. Pracownik powinien zatrzymać maszynę poprzez sterowanie, postanowił jednak dokonać korekty położenia szkła na maszynie podczas jej ruchu co doprowadziło do rany ciętej dłoni. Pracownik wiedział, że tak robić nie wolno, co potwierdził podczas składania wyjaśnień.

Jaki wpływ na stawkę ubezpieczenia zakładu pracy mają wypadki, w których orzeczono utratę prawa pracownika do świadczeń z tytułu ubezpieczenia wypadkowego?

Odpowiedź:

To, że sprawcą naruszenia przepisów bhp jest pracownik, i że ponosi on winę za wypadek przy pracy, może ograniczyć możliwość podwyższenia przez ZUS o 100% stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, w następstwie złożenia wniosku inspektora pracy o podwyższenie składek płatnikowi, u którego w czasie dwóch kolejnych kontroli stwierdzono rażące naruszenie przepisów bhp.

Uzasadnienie:

Zasady różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe określają przepisy rozdziału 4 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 z późn. zm.) - dalej u.w.p., a także wydanego na podstawie u.w.p. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków. - dalej r.w.p.

Z u.w.p. wynika, że różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe dokonuje się w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych i ich skutków występujących u danego płatnika składek, mierzonych liczbą wypadków przy pracy (w tym wypadków śmiertelnych i ciężkich) oraz liczbą osób zatrudnionych w warunkach, w których występuje przekroczenie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.

Wysokość składki wypadkowej ustalanej przez ZUS jest uzależniona od "wypadkowości" grupy działalności, do której należy płatnik oraz od indywidualnej wypadkowości występującej u tego konkretnego płatnika. Dane w tym zakresie płatnik przekazuje do ZUS w informacji ZUS IWA. Dane w ZUS IWA powinny obejmować jedynie osoby, które uległy wypadkowi zakwalifikowanemu jako wypadek przy pracy, a przez to zostały też ujęte w rejestrze wypadków przy pracy (pracownicy) lub za które sporządzono kartę wypadku (pozostali ubezpieczeni). ZUS wie więc, ilu było u płatnika poszkodowanych w wypadkach, w tym śmiertelnie i ciężko i ilu było zatrudnionych w warunkach zagrożenia, które występują w razie przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Podkreślenia wymaga, że, w informacji o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe ZUS IWA należy uwzględnić również pracowników poszkodowanych w wypadkach przy pracy, którym odmówiono wypłaty świadczeń wypadkowych. Odmowa wypłaty świadczeń przez ZUS nie powoduje, że zaistniałe zdarzenie przestaje być wypadkiem przy pracy. Stosownie do art. 21 ust. 1 u.w.p. świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną wypadków, o których mowa w art. 3 u.w.p. było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Zatem, o odmowie wypłaty świadczeń decyduje rodzaj przyczyny wypadku przy pracy (por. wyrok SN z dnia 30 listopada 1999 r., II UKN 221/99; wyrok Trybunału Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 września 1973 r., III TO 84/73).

Fakt, że sprawcą naruszenia przepisów bhp jest pracownik i ponosi on winę za wypadek przy pracy może mieć wpływ na podwyższenie składki na ubezpieczenie wypadkowe. Stosownie do art. 36 u.w.p. inspektor pracy może wystąpić do jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na siedzibę płatnika składek z wnioskiem o podwyższenie płatnikowi składek, u którego w czasie dwóch kolejnych kontroli stwierdzono rażące naruszenie przepisów bhp, o 100% stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalanej na najbliższy rok składkowy. Niemniej w myśl wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2013 r., I UK 526/12 ZUS nie może podwyższyć o 100% wysokości składek za zatrudnionych, jeśli winę za wypadek ponoszą pracownicy. W uzasadnieniu SN podniósł, że w art. 36 u.w.p. chodzi o naruszenie ustawowego nakazu lub zakazu spoczywającego na płatniku składek. W każdym więc przypadku, kiedy bezpośrednim sprawcą naruszenia przepisów bhp jest pracownik, istotne jest nie tyle ustalenie winy pracownika, ale ocena, czy naruszenie to można zakwalifikować jako następstwo działania lub zaniechania pracodawcy.

Anna Sokołowska, autorka współpracuje z publikacją Serwis BHP.

Odpowiedzi udzielono: 10 czerwca 2015 r.