Odpowiedź
Ponieważ przepisy bhp wprowadzają ograniczenia w zakresie ręcznego transportu ciężarów do 80 kg włącznie z masą wózka, pielęgniarka lub opiekunka medyczna co do zasady nie powinny samodzielnie przewozić pacjenta na wózku inwalidzkim, jeżeli ich łączny ciężar przekracza powyższą normę.
Uzasadnienie
Stosownie do art. 176 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1666) – dalej k.p., nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Wykaz tych prac został określony w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545 z późn. zm.) - dalej r.p.u.z.k., które wdraża do prawa krajowego ratyfikowaną przez Polskę Konwencję nr 127 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącą ciężaru maksymalnego ładunków, dozwolonego przy przenoszeniu przez jednego pracownika, przyjętą w Genewie dnia 28 czerwca 1967 r. (Dz. U. z 1973 r. Nr 25, poz. 142). Zgodnie z art. 3 Konwencji, nie może być wymagany lub dozwolony ręczny transport przez jednego pracownika ładunku, którego waga mogłaby szkodzić zdrowiu lub grozić niebezpieczeństwem pracownikowi, natomiast zgodnie z art. 7 – zatrudnienie przy ręcznym transporcie ładunków innych niż lekkie powinno być ograniczone.
Podobny przepis znalazł się w art. 3 dyrektywy Rady nr 90/269/EWG z dnia 29 maja 1990 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących ochrony zdrowia i bezpieczeństwa podczas ręcznego przemieszczania ciężarów w przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia, zwłaszcza urazów kręgosłupa pracowników (Dz. Urz. WE L 156 z 21.06.1990, s. 9), zgodnie z którym pracodawca jest zobligowany podjąć odpowiednie przedsięwzięcia organizacyjne lub stosować odpowiednie środki, zwłaszcza wyposażenia technicznego, w celu uniknięcia konieczności ręcznego przemieszczania ciężarów. Jeśli nie można uniknąć ręcznego przemieszczania ciężarów, pracodawca powinien podjąć odpowiednie przedsięwzięcia organizacyjne, użyć odpowiednich środków lub dostarczyć pracownikom takie wyposażenie, jakie zmniejszyłoby zagrożenie związane z ręcznym przemieszczaniem ciężarów.
W pkt I załącznika do r.p.u.z.k. ustawodawca określił dopuszczalne normy przewożenia ciężarów przez kobiety na poziomie 80 kg przy przewożeniu na wózkach 2-, 3- i 4-kołowych (przez kobiety w ciąży już tylko 20 kg).
Biorąc pod uwagę powyższe, co do zasady pielęgniarka nie powinna przewozić pacjenta wózkiem inwalidzkim, w przypadku gdy ciężar tego pacjenta oraz ciężar wózka przekraczają powyższą wartość. W takich sytuacjach pracodawca powinien zapewnić pomoc innego pracownika/pracowników (np. sanitariuszy), którzy zgodnie z § 21 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 z późn. zm.) mogą przewozić ciężary o masie nawet do 450 kg.
Warto podkreślić, że przytoczone przepisy to jedyne regulacje z zakresu bhp, które określają dopuszczalne wartości przewożenia za pomocą wózków podczas wykonywania obowiązków służbowych. Praktyka pokazuje, że powyższe normy – przynajmniej w ochronie zdrowia – nijak się mają do rzeczywistości i są nagminnie przekraczane. Wynika to przede wszystkim z faktu, że waga pacjentów coraz częściej oscyluje wokół 100 kg, a pracodawcy, tnąc koszty prowadzonej działalności, nie zatrudniają dostatecznej liczby pracowników, którzy wspieraliby personel medyczny m.in. przy wykonywaniu ręcznych prac transportowych. Naturalnie, specyfika pracy w podmiocie leczniczym zobowiązuje personel do innego traktowania przewożonego pacjenta niż transportowanego przedmiotu. Dochodzi do tego również – w przypadku osób, których obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego – wyłączenie uprawnienia do powstrzymania się od wykonywania pracy w razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia pracownika, wynikającego z art. 210 k.p.
W celu ograniczenia narażenia pracowników wykonujących ręczne prace transportowe – w tym związane z przenoszeniem lub przewożeniem pacjentów – pracodawca powinien stosować odpowiednie rozwiązania techniczne i organizacyjne zmierzające do wyeliminowania ręcznych prac transportowych. O ile w przypadku prac związanych z podnoszeniem pacjentów idealnie sprawdzają się różnego rodzaju urządzenia techniczne (podnośniki, pionizatory itp.), o tyle w przypadku transportu polegającego na przewożeniu pacjentów w praktyce nie stosuje się takich rozwiązań ze względu na znaczne koszty, naruszając tym samym obowiązujące przepisy bhp.
Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.
Odpowiedzi udzielono: 16 grudnia 2016 r.
