Jaką drogę należy uznać za najkrótszą przy wypadkach w drodze do pracy?
Definicję wypadku w drodze do pracy i z pracy określają obecnie przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Ubezpieczeni (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.) - dalej u.e.r.
Zgodnie z art. 57b u.e.r. za taki wypadek uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego. Aby wypadek mógł mieć charakter wypadku w drodze do pracy lub z pracy, droga ta musi być możliwie najkrótsza albo - ze względów komunikacyjnych - najdogodniejsza. Ponadto - co do zasady - droga do pracy lub z pracy nie może zostać przerwana, chyba że przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby.
Zgodnie z u.e.r., droga do pracy lub z pracy to:
• droga z domu do pracy lub droga z pracy do domu,
• droga do miejsca lub z miejsca innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego,
• droga do miejsca lub z miejsca zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,
• droga do miejsca lub z miejsca zwykłego spożywania posiłków,
• droga do miejsca lub z miejsca odbywania nauki lub studiów.

Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku w drodze do pracy lub z pracy - w odniesieniu do pracowników - dokonują w karcie wypadku pracodawcy. Natomiast w odniesieniu do pozostałych ubezpieczonych ustaleń tych dokonują podmioty wymienione w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 199, poz. 1673 z późn. zm.). Szczegółowe zasady uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania (Dz. U. Nr 237, poz. 2015).
Zgodnie z tymi przepisami uznanie zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy następuje na podstawie oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny, świadków, na podstawie dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy lub też na podstawie ustaleń sporządzającego kartę wypadku. Rozporządzenie określa wzór karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy, a także wymaga uzasadnienia w przypadku odmowy uznania konkretnego zdarzenia za taki wypadek.
Wyżej wymienione przepisy nie podają definicji jaką drogę uważamy za najkrótsza przy wypadkach w drodze do pracy. Pewną pomocą przy kwalifikacji konkretnych zdarzeń służy dotychczasowe orzecznictwo sądowe.

Droga do pracy lub z pracy składa się z dwóch elementów. Pierwszym z nich jest droga w znaczeniu fizycznym, oznaczająca trasę do pracy lub z pracy. Będzie to droga publiczna np. ulica, jezdnia, aleja lub droga niepubliczna, np. ścieżka. Drugim elementem drogi do pracy lub z pracy jest ogół czynności pracownika potrzebnych w celu udania się do pracy lub powrotu. Jest to tzw. droga w pojęciu prawnym. Droga do pracy lub z pracy oznacza więc pokonywanie przez pracownika (obojętnie jakimi środkami) określonej drogi, a jej celem jest dotarcie do miejsca pracy lub powrót z tego miejsca.
Przepisy nie wskazują, w jaki sposób pracownik powinien odbywać drogę do pracy lub z pracy. Oznacza to, że do decyzji pracownika należy wybór środka lokomocji. Potwierdzeniem tego stanowiska jest wyrok Trybunału Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 listopada 1962 r. IITR2240/62. Trybunał stwierdził, że wypadek pracownika kolejowego, który w drodze do pracy korzystał z pociągu towarowego nie zatrzymującego się na stacji, na której miał on objąć służbę, uznać należy za wypadek w drodze do pracy.

Jest jednak pytanie, na które trzeba sobie odpowiedzieć, a mianowicie, gdzie droga powinna rozpoczynać się i kończyć? W świetle dotychczasowego orzecznictwa można stwierdzić, że droga ma swój początek bezpośrednio po opuszczeniu domu, mieszkania, a więc miejsca, w którym pracownik jest zameldowany na pobyt stały lub czasowy.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 stycznia 1980 r. III URN 59/79, OSNCP 1980, nr 7-8, poz. 142, stwierdził między innymi, że ochroną ubezpieczeniową objęta jest droga do pracy. Pracownik rozpoczyna drogę do pracy po wyjściu z mieszkania, choćby znajdował się jeszcze w budynku (np. na schodach). W sytuacji, gdy dom obejmuje jeden lokal mieszkalny, początkiem drogi do pracy będzie przekroczenie progu tego domu.
Na równi z domem, w którym pracownik zameldowany jest na pobyt stały lub czasowy, można uznać w obecnym stanie prawnym inny punkt początkowy lub końcowy drogi do pracy lub z pracy. Przykładowo takim punktem końcowym drogi z pracy może być działka pracownicza, domek letniskowy a niekiedy - również mieszkanie narzeczonej, teściów lub rodziców, których pracownik odwiedził. W takich przypadkach konieczny jest jednak warunek, aby punktem początkowym drogi do wymienionych przykładowo miejsc był zakład pracy lub miejsce wykonywania pracy. Również drogą do pracy będzie droga, której punktem początkowym będą wymienione przykładowo miejsca, pod warunkiem, że punktem końcowym drogi będzie zakład pracy lub miejsce wykonywania pracy
Droga do pracy kończy się z chwilą przekroczenia bramy zakładu, po lub wejściu do budynku, w którym znajduje się miejsce pracy pracownika. Nie można jednak zawsze utożsamiać pracy z siedzibą zakładu pracy, gdyż w praktyce, co potwierdza orzecznictwo sądowe, bardziej chodzi o drogę do miejsca świadczenia pracy Tak będzie np. w przypadku drogi, jaką pokonuje kasjer udając się do banku po pieniądze, skąd dopiero potem udaje się do stałego miejsca pracy. Zdarzenie, któremu uległby pracownik po wejściu na teren zakładu będzie wypadkiem przy pracy. W drodze powrotnej początek drogi będzie miał miejsce z chwilą opuszczenia terenu zakładu pracy, a koniec w momencie wejścia do mieszkania.