Jak usunąć skutki zdarzenia radiacyjnego?

Choć dla wielu pacjentów działanie promieniowania jonizującego bywa zbawienne, dla pracowników podmiotu leczniczego a w niektórych przypadkach także i chorych może stwarzać istotne zagrożenie.

Obowiązujące przepisy dość restrykcyjnie określają zasady bhp przy stosowaniu promieniowania jonizującego, regulując wymagania ochrony radiologicznej dotyczące zarówno pracowni stosujących źródła promieniotwórcze lub urządzeń zawierających takie źródła, jak i urządzeń wytwarzających promieniowanie jonizujące oraz pracowni wykorzystujących owe urządzenia (parametry urządzeń, ich zabezpieczenie itp.). Przepisy określają również limity dawek granicznych, jakich zatrudnieni pracownicy nie mogą przekroczyć. Pomimo szczegółowych regulacji oraz całego katalogu obowiązków mających na celu ochronę osób zatrudnionych zdarza się, że w podmiotach leczniczych dochodzi do nieprzewidzianych sytuacji, w których niepożądaną rolę odgrywa promieniowanie jonizujące. Takie przypadki zostały zdefiniowane jako tzw. zdarzenia radiacyjne.
Zgodnie z art. 3 pkt 55 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. - Prawo atomowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 264 z późn. zm.) – dalej pr.atom. zdarzenie radiacyjne to sytuacja związana z zagrożeniem, wymagająca podjęcia pilnych działań w celu ochrony pracowników lub ludności. Szczegółowe zasady postępowania na wypadek zdarzeń radiacyjnych zostały określone w rozdziale 11 pr.atom.
Zdarzenia dzieli się ze względu na zasięg ich skutków, wyróżniając:
1) zdarzenie powodujące zagrożenie jednostki organizacyjnej – zdarzenie radiacyjne, które powstało na terenie tej jednostki, a zasięg jego skutków nie przekracza granic jej terenu,
2) zdarzenie powodujące zagrożenie publiczne o zasięgu wojewódzkim – zdarzenie radiacyjne, które powstało na terenie jednostki organizacyjnej albo poza nią w czasie prowadzenia prac w terenie lub w czasie transportu materiałów jądrowych, źródeł promieniowania jonizującego , odpadów promieniotwórczych i wypalonego paliwa jądrowego, a zasięg jego skutków nie przekracza obszaru jednego województwa,
3) zdarzenie powodujące zagrożenie publiczne o zasięgu krajowym – zdarzenie radiacyjne określone w pkt 2, jeżeli zasięg jego skutków przekracza lub może przekroczyć obszar jednego województwa.
W sytuacji, w której dochodzi do zdarzenia radiacyjnego na terenie placówki medycznej, kierownik tej placówki – jako odpowiedzialny za likwidację i usunięcie zagrożenia – jest obowiązany:
1) określić dokładną lokalizację miejsca zdarzenie,
2) zabezpieczyć to miejsce tak, aby uniemożliwić przebywanie w nim osób postronnych,
3) udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
4) niezwłocznie zgłosić je Prezesowi Państwowej Agencji Atomistyki, a w uzasadnionych przypadkach również innym organom i służbom (np. Państwowej Straży Pożarnej), zgodnie z zakładowym planem postępowania awaryjnego,
5) wdrożyć procedurę awaryjną,
6) weryfikować efektywność przeprowadzonych działań niezbędnych do likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia,
7) sporządzić i przekazać do Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki oraz organu wydającego zezwolenie, jeżeli nie jest nim Prezes Państwowej Agencji Atomistyki, po zakończeniu działań mających na celu usunięcie skutków zdarzenia i po ustaniu zagrożenia, informacji zawierającej m.in.: opis przebiegu zdarzenia z określeniem jego przyczyn, ogólną ocenę zagrożenia w wyniku zdarzenia; opis przebiegu likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia; listę osób poszkodowanych wraz z określeniem rodzaju uszkodzeń ciała i wstępną ocenę dawek pochłoniętych; wykaz zastosowanych metod pomiarowych, przyrządów dozymetrycznych oraz środków ochrony indywidualnej; protokół kontroli dozymetrycznej jednostki przeprowadzonej po usunięciu skutków zdarzenia.
Wszelkie koszty działań interwencyjnych i usuwania skutków zdarzenia radiacyjnego pokrywane są przez podmiot, z którego przyczyny powstało dane zdarzenie radiacyjne.
Kierownik jednostki podczas usuwania skutków zdarzenia radiacyjnego powinien zapewnić, aby żadna z osób uczestniczących w usuwaniu skutków oraz w działaniach interwencyjnych nie otrzymała w czasie trwania tych działań dawki przekraczającej wartość rocznej dawki granicznej dla pracowników (20 mSv), poza sytuacją tzw. narażenia wyjątkowego (np. podejmowania działań mających na celu zapobieżenia poważnej utracie zdrowia ludzkiego, uniknięcia dużego napromieniowania znacznej liczby osób czy zapobieżenie katastrofie na większą skalę). W tego rodzaju przypadkach należy dołożyć wszelkich starań, żeby osoba uczestnicząca w takich działaniach nie otrzymała dawki skutecznej przekraczającej 100 mSv. Osoba uczestnicząca w ratowaniu życia ludzkiego może jednak wyjątkowo otrzymać dawkę skuteczną przekraczającą 100 mSv, przy czym należy dołożyć wszelkich starań, aby nie otrzymała dawki skutecznej przekraczającej 500 mSv.
Niedopełnienie obowiązków związanych z likwidacją i usunięciem zagrożenia, zgodnie z art. 123 pr.atom, może skutkować wymierzeniem kary pieniężnej w wysokości nieprzekraczającej pięciokrotności kwoty przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku kalendarzowym poprzedzającym popełnienie czynu, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Kary te nakładane są w formie decyzji administracyjnej przez:
1) Głównego Inspektora Dozoru Jądrowego – w przypadku, gdy organem właściwym do wydania zezwolenia albo przyjęcia zgłoszenia jest Prezes Państwowej Agencji Atomistyki,
2) państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, komendanta wojskowego ośrodka medycyny prewencyjnej lub państwowego inspektora sanitarnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych – jeżeli organy te są właściwe do wydania zezwolenia.

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.