Jak określić czas pracy pilota samolotu zatrudnionego w firmie, gdzie wykonywanie przez niego pracy nie będzie związane ze sztywnymi godzinami rozpoczynania i kończenia pracy oraz nie będzie zobowiązany do obecności w zakładzie pracy i rejestracji swoich godzin?
Normujące czas pracy pilotów przepisy nie nakładają na pracodawcę obowiązku zatrudniania ich w stałych godzinach.
Przepisy ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 100, poz. 696 z późn. zm.) - dalej u.p.r., oraz wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 13 grudnia 2002 r. w sprawie czasu pracy i wypoczynku członków załóg statków powietrznych oraz kontrolerów ruchu lotniczego (Dz. U. Nr 219, poz. 1841) - dalej r.c.o.z.s.p. regulują obowiązujące pilotów normy czasu pracy. Zgodnie z art. 103 ust. 1 i 2 u.p.r. czas pracy członków załóg statków powietrznych oraz kontrolerów ruchu lotniczego nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, nieprzekraczającym 3 miesięcy. Ponadto w stosunku do członków załóg statków powietrznych mogą być stosowane rozkłady czasu pracy, w których jest dopuszczalne przedłużenie wymiaru czasu pracy do 18 godzin na dobę w locie długodystansowym. W tych rozkładach czas pracy nie może przekroczyć przeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, nieprzekraczającym 3 miesięcy.
Wobec braku wytycznych dotyczących zasad planowania czasu pracy pilotów stwierdzić należy, iż bark jest prawnych przeciwwskazań do zatrudniania ich w taki sposób, aby rozpoczynali i kończyli swoją pracę o różnych godzinach. Polecając pracę pilotom pracodawca pamiętać jedynie musi, aby nie naruszać obowiązujących ich norm czasu pracy. O faktycznym rozkładzie czasu pracy może natomiast zdecydować samodzielnie, mając jednak na uwadze przepisy dotyczące zapewniania minimalnej liczby dni wolnych od pracy.
Z przepisów rozporządzenia wynika, że członkowi personelu lotniczego przysługuje:
1) tyle dni wolnych do wszelkich zajęć w porcie macierzystym, ile w przyjętym okresie rozliczeniowym przypada dni wolnych od pracy, w tym w każdym miesiącu co najmniej 1 dzień wolny przypadający w niedzielę lub święto; w skład tych dni mogą wchodzić okresy wypoczynku;
2) wyznaczone dni wolne podawane są do wiadomości z co najmniej 24-godzinnym wyprzedzeniem i tak rozplanowane, aby mogły być wykorzystane w porcie macierzystym (§ 17 ust. 3 r.c.o.z.s.p.).
Zestawienie wskazanych wyżej przepisów, jak również szczegółowych unormowań zawartych w rozporządzeniu wykonawczym dotyczących zasad rozliczania czasu pracy wskazuje, że pracodawca może dość swobodnie gospodarować czasem pracy zatrudnionych u niego pilotów, ustalając go tak, aby nie naruszać postanowień u.p.r. oraz wydanego na jego postawie rozporządzenia wykonawczego w zakresie wymiaru czasu pracy, zapewniania odpoczynków oraz liczby dni wolnych od pracy.
Ponadto nie ma przeszkód prawnych, aby pracownik rozpoczynał pracę w miejscu faktycznego wykonywania nałożonych na niego obowiązków służbowych, bez konieczności uprzedniego stawienia się w zakładzie pracy. W takim przypadku czas pracy pilota liczyć się będzie od momentu rozpoczęcia zadań służbowych w miejscu wskazanym przez pracodawcę jako miejsce pracy.
Zatrudniając pilota pracodawca pamiętać jednak musi, że zgodnie z § 4 r.c.o.z.s.p., niezależnie od ewidencji wynikających z ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), zobowiązany jest prowadzić dla każdego członka załogi statku powietrznego odrębną ewidencję zawierającą informacje dotyczące jego:
1) czasu pracy;
2) czasu wykonywania czynności lotniczych;
3) czasu lotu;
4) czasu wypoczynku i dni wolnych.