Łącznie w 2013 r. podczas wszystkich przeprowadzonych kontroli inspektorzy PIP sprawdzili ok. 44 tys. umów cywilnoprawnych zawartych w prawie 9 tys. firm. Co piąty skontrolowany pracodawca lub przedsiębiorca nie przestrzegał zakazu zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach właściwych dla umowy o pracę. Naruszenia art. 22 § 1 k.p. stwierdzono u ponad 1,9 tys. pracodawców (przedsiębiorców), w odniesieniu do 9,5 tys. osób świadczących pracę. Porównanie tych danych z wynikami kontroli z lat poprzednich wskazuje na wyraźną tendencję wzrostową.
Zwrócono uwagę na potrzebę wprowadzenia do polskiego ustawodawstwa instrumentów, które pozwolą na skuteczne wyegzekwowanie od pracodawcy obowiązku zawarcia umowy o pracę. Chodzi przede wszystkim o ustanowienie domniemania istnienia stosunku pracy dla osób wykonujących pracę najemną. Innym rozwiązaniem służącym zmniejszeniu skali naruszeń byłoby wprowadzenie regulacji prawnych ograniczających korzyści pracodawców wynikające z zastępowania umów o pracę umowami prawa cywilnego (np. obowiązkowe obciążenie składkami na ubezpieczenie społeczne, określenie norm ochronnych czasu pracy i minimalnego wynagrodzenia).
Gdy chodzi o kontrolę legalności zatrudnienia, w latach 2007-2013 inspektorzy pracy przeprowadzili ponad 152 tys. kontroli dotyczących problematyki legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich. Najwięcej kontroli przeprowadzono w sektorach gospodarki, w których przewidywano wysokie ryzyko wystąpienia naruszeń prawa, tj. w handlu i naprawach, przetwórstwie przemysłowym i budownictwie. Zweryfikowano legalność zatrudnienia blisko 1,2 mln osób.
Różnego rodzaju nieprawidłowości w zakresie legalności zatrudnienia oraz przestrzegania przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy stwierdzono w co drugim kontrolowanym podmiocie, w co piątym ujawniono nielegalne zatrudnienie lub nielegalną inną pracę zarobkową. Najbardziej szkodliwe z punktu widzenia ochrony praw pracowniczych zatrudnienie bez potwierdzenia na piśmie rodzaju umowy o pracę i jej warunków oraz niezgłoszenie osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę zarobkową do ubezpieczenia społecznego stwierdzono w 23,5 tys. zakładów, tj. w ponad 16% kontrolowanych podmiotów.
Najistotniejsze efekty kontroli, to wyeliminowanie przez pracodawców nieprawidłowości z zakresu legalności zatrudnienia oraz przestrzegania przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w stosunku do 774 tys. pracujących, wpłacenie przez płatników zaległych składek na ubezpieczenie społeczne za 42,3 tys. pracowników na łączną kwotę 42,4 mln zł, a także wpłacenie przez płatników zaległych składek na Fundusz Pracy za 223,2 tys. pracowników na łączną kwotę 26,3 mln zł.
W dyskusji posłowie pozytywnie ocenili propozycje zmian legislacyjnych postulowanych przez PIP i opowiedzieli się za zwróceniem się w tej sprawie do rządu.