Z dniem 10 listopada 2010 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 lipca 2010 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w hutnictwie żelaza i stali (Dz. U. Nr 142, poz. 951) – dalej r.h.ż.s. Zastąpiło ono tym samym obowiązujące dotychczas rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w hutach żelaza (Dz. U. Nr 112, poz. 1202 z późn. zm.). Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w hutnictwie żelaza i stali zawiera cały szereg zmian w porównaniu do poprzednio obowiązującego. Już sama forma jest bardziej czytelna z uwagi na wydzielenie poszczególnych rozdziałów dotyczących kolejno: przepisów ogólnych, urządzeń transportujących i wyładowujących, wielkich pieców, stalowni, spadarek, walcowni, wytrawialni, prasowni oraz składowania wyrobów hutniczych.
W r.h.ż.s. znajdziemy również bezpośrednie odniesienia do innych aktów prawnych szczegółowo regulujących:
przepisy w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach
i instalacjach energetycznych;
przepisy w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa
i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa;
przepisy w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego;
przepisy w sprawie obsługi suwnic elektrycznych w zakładach pracy;
przepisy w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Wprowadzenie odniesień wynika z wprowadzenie zmian w Kodeksie Pracy oraz aktach wykonawczych do Kodeksu pracy – przepisy, które były ujęte w poprzednio obowiązującym rozporządzeniu są regulowane obecnie w ww. aktach prawnych.
Samo r.h.ż.s. uogólnia poprzednio obowiązujące przepisy dotyczące transportu kolejowego i odwołuje się w tej kwestii do ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Pozostawiono jedynie zapis, że w przypadku gdy prędkość pojazdów szynowych na przejazdach kolejowych przekracza 15 km/h, na przejazdach tych powinny być zainstalowane mostki lub tunele dla pieszych. Jeżeli zainstalowanie tych urządzeń jest niemożliwe ze względów technicznych, przejazdy kolejowe powinny być wyposażone w zapory lub sygnalizację świetlną i akustyczną (w nowych przepisach już niekoniecznie automatyczną). Ustalono, że instalacje i urządzenia gazowe powinny być poddawane okresowym kontrolom, nie rzadziej niż raz w roku. Doprecyzowano także, w jaki sposób powinny być podzielone strefy zagrożenia gazowego. Kanały, którymi prowadzone są instalacje gazowe nie muszę być murowane i oświetlane – jeśli jednak istnieje instalacja oświetleniowa to musi być zgodna z wymaganiami określonymi w Polskich Normach. W myśl nowych przepisów pozostawiono pracodawcy większą swobodę w ustaleniu odpowiednich wymogów bezpieczeństwa – np. uprzednio pracownicy zatrudnieni przy obsłudze instalacji tlenowych powinni używać niezatłuszczonej odzieży bawełnianej lub wełnianej o gęstej strukturze włókien. Pojawił się zamiast tego zapis mówiący o używaniu odzieży ochronnej odpowiedniej do zidentyfikowanych zagrożeń.
Zmianie uległy wytyczne dotyczące użytkowania suwnic. Zgodnie z nowymi przepisami podczas transportu płynnego metalu za pomocą suwnicy należy ograniczyć pracę innych suwnic zasilanych z tych samych przewodów ślizgowych (w poprzednim rozporządzeniu była mowa o wyeliminowaniu ruchu suwnic sąsiednich). Pracodawca określa warunki użytkowania suwnic w zakresie prowadzenia prac budowlanych, remontowych, rozbiórkowych lub montażowych. Podczas prowadzenia prac, o których mowa powyżej:
zabronione jest przejeżdżanie suwnicą nad miejscem prowadzenia prac w trakcie ich wykonywania przez pracowników.
w razie zaistnienia konieczności przejazdu suwnicą nad miejscem prowadzenia prac, pracownik obsługujący suwnicę jest obowiązany w sposób wyraźny zasygnalizować pracownikowi koordynującemu te prace konieczność przejazdu suwnicą. W takim przypadku pracownik koordynujący prace zapewnia, aby w miejscach prowadzenia prac nie przebywali pracownicy.
Niedopuszczalne jest podczas użytkowania suwnicy: podnoszenie lub rozrywanie w piecu wlewków przypieczonych lub spieczonych ze sobą, wyrywanie szyn, blach lub innych materiałów ze stosu oraz jednostronne nabieranie ładunków na łapy. Podczas pracy suwnicy z chwytakiem elektromagnetycznym jest zabronione przebywanie osób w strefach pracy suwnicy. Niedopuszczalne jest przemieszczanie za pomocą chwytaka elektromagnetycznego: gorących przedmiotów, o ile instrukcja obsługi nie przewiduje inaczej, butli z gazami technicznymi, a także innych przedmiotów stwarzających zagrożenie, w szczególności wybuchem. Uszczegółowiono przepisy dotyczące ładowanie i transportowania wsadu ze składowisk:
operacje transportowe powinny być zmechanizowane;
dla każdego rodzaju wsadu na składowisku wsadu powinny być wyznaczone oddzielne miejsca składowania;
materiały sypkie i materiały o właściwościach niemagnetycznych powinny być składowane w zasobnikach lub dołach wsadowych;
składowisko materiałów kawałkowych lub posiadających właściwości magnetyczne powinno być odpowiednio ogrodzone.
W części dotyczącej wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze wielkich pieców usunięto zapis mówiący, że pracowników na pomosty gardzielowe przewozi się dźwigami osobowymi. Rozszerzono zakaz jakichkolwiek napraw w trakcie pracy wielkiego pieca o naprawy przy zaworach bezpieczeństwa. Zmieniono także zapis mówiący, jakie miejsca należy wyposażać w urządzenia do kontroli i sygnalizacji przekroczenia dopuszczalnego stężenia tlenku węgla – poprzednie szczegółowe wytyczne zastąpił zapis mówiący, że w urządzenia do kontroli i sygnalizacji przekroczenia dopuszczalnego stężenia tlenku węgla należy wyposażać takie stanowiska pracy, na których może pojawić się tlenek węgla. Zapis dotyczący napełniania kadzi do transportu surówki lub żużla również uległ zmianie – ma być zgodny z dokumentacją techniczną (poprzednio dopuszczone było napełnianie do wysokości co najwyżej 0,25 metra poniżej jej górnej krawędzi). Pracodawcy pozostawiono sposób dopuszczenia ręcznego przebijania otworu spustowego w wielkim piecu – powinna być w tym celu opracowana instrukcja określająca warunki i sposoby zapewniające bezpieczną pracę.
W kolejnym rozdziale dotyczącym stalowni również dokonano kilku, czasem drobnych zmian. Usunięto zapis mówiący, że stalownicze łukowe piece elektryczne, konwertory i piecokadzie mogą być uruchomiane wyłącznie przez pracownika prowadzącego wytop. Wytyczne odnośnie znakowania części pieca uogólniono – pojawił się zapis, że mają być „odpowiednio oznakowane”. Wykorzystywane do obsługi pieca elektrycznego narzędzia powinny być wykonane z materiałów niepalnych oaz posiadać uchwyt izolujący. Rozszerzono wykaz materiałów niedopuszczalnych do załadunku do pieca o materiały niewiadomego pochodzenia oraz zamknięte pojemniki. Zmianie uległy także wytyczne dotyczące rafinacji – w nowym rozporządzeniu mowa jest o tym, że rafinacja w piecokadzi powinna być prowadzona przy działającej wentylacji wywiewnej (wykreślono zapis mówiący „o równomiernym mieszaniu stali gazem obojętnym, wdmuchiwanym przez co najmniej jeden korek porowaty”). Poszerzono wytyczne tyczące się suszenia i remontu kadzi odlewniczych oraz kadzi pośrednich – wyburzanie wymurówki w kadzi oraz wannie pieca powinno odbywać się za pomocą sprzętu mechanicznego, a torkretowanie wanny pieca powinno odbywać się wyłącznie za pomocą specjalnej maszyny. Zmieniono wytyczne odnośnie miejsc, w jakich niedopuszczalne jest przebywanie osób w trakcie odlewania stali – nie wolno przebywać w zasięgu obrotu awaryjnego wieży obrotowej przenoszącej kadzie odlewnicze, w zasięgu wieży obrotowej przenoszącej kadzie odlewnicze, pod maszynami do cięcia gazowego oraz w komorze chłodzenia wlewków. Wszelkie czynności obrotu wieży obrotowej powinny być wykonywane przy włączonej ostrzegawczej sygnalizacji świetlnej i akustycznej.
Oczywistą zmianą wydaje się zmiana zapisu „pracowników zatrudnionych przy danych pracach”, na zapis „wszystkie osoby postronne” dotyczącą obowiązku przebywania w pomieszczeniu chroniącym ich przed rozpryskami złomu podczas rozbijania złomu. Uogólniono zapis dotyczący wymagać wobec podłogi przed i za zespołem walcarek. Samo uruchomienie walcarki powinno być poprzedzone stosownym wpisem do ksiązki załączeń i wyłączeń. W ciągach walcowniczych powinna być stosowane systemy wyłączania walcarek, właściwe dla prowadzonego procesu walcowania, zapewniające wyłączenie ciągu walcowniczego w przypadku awarii walcarki lub zespołu walcarek. W nowym r.h.ż.s. rozbudowano część dotyczącą składowania wyrobów hutniczych. Składowanie półwyrobów i wyrobów hutniczych powinno odbywać się zgodnie z instrukcją opracowaną na podstawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, uwzględniającą zagrożenia wynikające ze specyfiki wytwarzanych wyrobów. Dodatkowo przy składowaniu w stosach należy zapewnić, aby wysokość składowania przy ręcznym zapinaniu półwyrobów i wyrobów hutniczych podnoszonych suwnicą nie przekraczała 2,5 m. Stosy wlewków okrągłych powinny być składowane w sposób stabilny, przy czym wysokość stosu nie powinna przekraczać 2 m. Przy składowaniu półwyrobów i wyrobów gotowych powinna być zachowana odległość co najmniej 1 m między górną krawędzią składowanego materiału, a najniższą częścią transportowanego suwnicą przedmiotu.
W r.h.ż.s. znajdziemy również bezpośrednie odniesienia do innych aktów prawnych szczegółowo regulujących:
przepisy w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach
i instalacjach energetycznych;
przepisy w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa
i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa;
przepisy w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego;
przepisy w sprawie obsługi suwnic elektrycznych w zakładach pracy;
przepisy w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Wprowadzenie odniesień wynika z wprowadzenie zmian w Kodeksie Pracy oraz aktach wykonawczych do Kodeksu pracy – przepisy, które były ujęte w poprzednio obowiązującym rozporządzeniu są regulowane obecnie w ww. aktach prawnych.
Samo r.h.ż.s. uogólnia poprzednio obowiązujące przepisy dotyczące transportu kolejowego i odwołuje się w tej kwestii do ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Pozostawiono jedynie zapis, że w przypadku gdy prędkość pojazdów szynowych na przejazdach kolejowych przekracza 15 km/h, na przejazdach tych powinny być zainstalowane mostki lub tunele dla pieszych. Jeżeli zainstalowanie tych urządzeń jest niemożliwe ze względów technicznych, przejazdy kolejowe powinny być wyposażone w zapory lub sygnalizację świetlną i akustyczną (w nowych przepisach już niekoniecznie automatyczną). Ustalono, że instalacje i urządzenia gazowe powinny być poddawane okresowym kontrolom, nie rzadziej niż raz w roku. Doprecyzowano także, w jaki sposób powinny być podzielone strefy zagrożenia gazowego. Kanały, którymi prowadzone są instalacje gazowe nie muszę być murowane i oświetlane – jeśli jednak istnieje instalacja oświetleniowa to musi być zgodna z wymaganiami określonymi w Polskich Normach. W myśl nowych przepisów pozostawiono pracodawcy większą swobodę w ustaleniu odpowiednich wymogów bezpieczeństwa – np. uprzednio pracownicy zatrudnieni przy obsłudze instalacji tlenowych powinni używać niezatłuszczonej odzieży bawełnianej lub wełnianej o gęstej strukturze włókien. Pojawił się zamiast tego zapis mówiący o używaniu odzieży ochronnej odpowiedniej do zidentyfikowanych zagrożeń.
Zmianie uległy wytyczne dotyczące użytkowania suwnic. Zgodnie z nowymi przepisami podczas transportu płynnego metalu za pomocą suwnicy należy ograniczyć pracę innych suwnic zasilanych z tych samych przewodów ślizgowych (w poprzednim rozporządzeniu była mowa o wyeliminowaniu ruchu suwnic sąsiednich). Pracodawca określa warunki użytkowania suwnic w zakresie prowadzenia prac budowlanych, remontowych, rozbiórkowych lub montażowych. Podczas prowadzenia prac, o których mowa powyżej:
zabronione jest przejeżdżanie suwnicą nad miejscem prowadzenia prac w trakcie ich wykonywania przez pracowników.
w razie zaistnienia konieczności przejazdu suwnicą nad miejscem prowadzenia prac, pracownik obsługujący suwnicę jest obowiązany w sposób wyraźny zasygnalizować pracownikowi koordynującemu te prace konieczność przejazdu suwnicą. W takim przypadku pracownik koordynujący prace zapewnia, aby w miejscach prowadzenia prac nie przebywali pracownicy.
Niedopuszczalne jest podczas użytkowania suwnicy: podnoszenie lub rozrywanie w piecu wlewków przypieczonych lub spieczonych ze sobą, wyrywanie szyn, blach lub innych materiałów ze stosu oraz jednostronne nabieranie ładunków na łapy. Podczas pracy suwnicy z chwytakiem elektromagnetycznym jest zabronione przebywanie osób w strefach pracy suwnicy. Niedopuszczalne jest przemieszczanie za pomocą chwytaka elektromagnetycznego: gorących przedmiotów, o ile instrukcja obsługi nie przewiduje inaczej, butli z gazami technicznymi, a także innych przedmiotów stwarzających zagrożenie, w szczególności wybuchem. Uszczegółowiono przepisy dotyczące ładowanie i transportowania wsadu ze składowisk:
operacje transportowe powinny być zmechanizowane;
dla każdego rodzaju wsadu na składowisku wsadu powinny być wyznaczone oddzielne miejsca składowania;
materiały sypkie i materiały o właściwościach niemagnetycznych powinny być składowane w zasobnikach lub dołach wsadowych;
składowisko materiałów kawałkowych lub posiadających właściwości magnetyczne powinno być odpowiednio ogrodzone.
W części dotyczącej wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze wielkich pieców usunięto zapis mówiący, że pracowników na pomosty gardzielowe przewozi się dźwigami osobowymi. Rozszerzono zakaz jakichkolwiek napraw w trakcie pracy wielkiego pieca o naprawy przy zaworach bezpieczeństwa. Zmieniono także zapis mówiący, jakie miejsca należy wyposażać w urządzenia do kontroli i sygnalizacji przekroczenia dopuszczalnego stężenia tlenku węgla – poprzednie szczegółowe wytyczne zastąpił zapis mówiący, że w urządzenia do kontroli i sygnalizacji przekroczenia dopuszczalnego stężenia tlenku węgla należy wyposażać takie stanowiska pracy, na których może pojawić się tlenek węgla. Zapis dotyczący napełniania kadzi do transportu surówki lub żużla również uległ zmianie – ma być zgodny z dokumentacją techniczną (poprzednio dopuszczone było napełnianie do wysokości co najwyżej 0,25 metra poniżej jej górnej krawędzi). Pracodawcy pozostawiono sposób dopuszczenia ręcznego przebijania otworu spustowego w wielkim piecu – powinna być w tym celu opracowana instrukcja określająca warunki i sposoby zapewniające bezpieczną pracę.
W kolejnym rozdziale dotyczącym stalowni również dokonano kilku, czasem drobnych zmian. Usunięto zapis mówiący, że stalownicze łukowe piece elektryczne, konwertory i piecokadzie mogą być uruchomiane wyłącznie przez pracownika prowadzącego wytop. Wytyczne odnośnie znakowania części pieca uogólniono – pojawił się zapis, że mają być „odpowiednio oznakowane”. Wykorzystywane do obsługi pieca elektrycznego narzędzia powinny być wykonane z materiałów niepalnych oaz posiadać uchwyt izolujący. Rozszerzono wykaz materiałów niedopuszczalnych do załadunku do pieca o materiały niewiadomego pochodzenia oraz zamknięte pojemniki. Zmianie uległy także wytyczne dotyczące rafinacji – w nowym rozporządzeniu mowa jest o tym, że rafinacja w piecokadzi powinna być prowadzona przy działającej wentylacji wywiewnej (wykreślono zapis mówiący „o równomiernym mieszaniu stali gazem obojętnym, wdmuchiwanym przez co najmniej jeden korek porowaty”). Poszerzono wytyczne tyczące się suszenia i remontu kadzi odlewniczych oraz kadzi pośrednich – wyburzanie wymurówki w kadzi oraz wannie pieca powinno odbywać się za pomocą sprzętu mechanicznego, a torkretowanie wanny pieca powinno odbywać się wyłącznie za pomocą specjalnej maszyny. Zmieniono wytyczne odnośnie miejsc, w jakich niedopuszczalne jest przebywanie osób w trakcie odlewania stali – nie wolno przebywać w zasięgu obrotu awaryjnego wieży obrotowej przenoszącej kadzie odlewnicze, w zasięgu wieży obrotowej przenoszącej kadzie odlewnicze, pod maszynami do cięcia gazowego oraz w komorze chłodzenia wlewków. Wszelkie czynności obrotu wieży obrotowej powinny być wykonywane przy włączonej ostrzegawczej sygnalizacji świetlnej i akustycznej.
Oczywistą zmianą wydaje się zmiana zapisu „pracowników zatrudnionych przy danych pracach”, na zapis „wszystkie osoby postronne” dotyczącą obowiązku przebywania w pomieszczeniu chroniącym ich przed rozpryskami złomu podczas rozbijania złomu. Uogólniono zapis dotyczący wymagać wobec podłogi przed i za zespołem walcarek. Samo uruchomienie walcarki powinno być poprzedzone stosownym wpisem do ksiązki załączeń i wyłączeń. W ciągach walcowniczych powinna być stosowane systemy wyłączania walcarek, właściwe dla prowadzonego procesu walcowania, zapewniające wyłączenie ciągu walcowniczego w przypadku awarii walcarki lub zespołu walcarek. W nowym r.h.ż.s. rozbudowano część dotyczącą składowania wyrobów hutniczych. Składowanie półwyrobów i wyrobów hutniczych powinno odbywać się zgodnie z instrukcją opracowaną na podstawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, uwzględniającą zagrożenia wynikające ze specyfiki wytwarzanych wyrobów. Dodatkowo przy składowaniu w stosach należy zapewnić, aby wysokość składowania przy ręcznym zapinaniu półwyrobów i wyrobów hutniczych podnoszonych suwnicą nie przekraczała 2,5 m. Stosy wlewków okrągłych powinny być składowane w sposób stabilny, przy czym wysokość stosu nie powinna przekraczać 2 m. Przy składowaniu półwyrobów i wyrobów gotowych powinna być zachowana odległość co najmniej 1 m między górną krawędzią składowanego materiału, a najniższą częścią transportowanego suwnicą przedmiotu.