Ewidencja substancji chemicznych - czy to obowiązek?

Niejeden pracodawca zadaje sobie pytanie, kiedy istnieje obowiązek prowadzenia spisu substancji chemicznych użytkowanych na terenie zakładu pracy. Odpowiedź na to pytanie zgodnie z przepisami jest prosta: pracodawca nie ma obowiązku prowadzić ewidencji substancji chemicznych użytkowanych na terenie zakładu pracy, jeżeli substancja chemiczna nie jest traktowana zgodnie z właściwymi przepisami jako substancja niebezpieczna lub odwrotnie pracodawca ma obowiązek prowadzić ewidencję substancji chemicznych niebezpiecznych użytkowanych na terenie zakładu pracy, jeżeli substancja chemiczna jest traktowana zgodnie z właściwymi przepisami jako substancja niebezpieczna.

Obowiązek prowadzenia ewidencji substancji chemicznej, jednakże tylko o właściwościach niebezpiecznych, użytkowanych na terenie zakładu pracy wynika z ustawy z dnia 26 czerwca 1974 – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p., z Rozdziału V - Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia. Przepis art. 221 § 2 k.p. wskazuje, że niedopuszczalne jest stosowanie substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i mieszanin oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.
Jak widać z art. 221 § 2 k.p. obowiązek prowadzenia ewidencji substancji dotyczy tylko i wyłącznie substancji niebezpiecznych oraz substancji stwarzających zagrożenie. Wskazane więc wydaje się określenie czy stosowana w zakładzie substancja może być traktowana lub nie jako substancja niebezpieczna lub substancja stwarzająca zagrożenie.
Zasady klasyfikacji substancji chemicznych i ich mieszanin pod względem zagrożeń dla zdrowia lub życia, wykaz substancji chemicznych niebezpiecznych, wymagania dotyczące kart charakterystyki oraz sposób ich oznakowania określają odrębne przepisy, a mianowicie ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz. U. Nr 63 poz. 322) – dalej u.s.c.i.m.
W u.s.c.i.m. wskazano definicję substancji, przez którą należy rozumieć substancje, o których mowa w art. 3 pkt 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1907/2006 z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE – dalej rozporządzenia REACH.
Przepis art. 3 pkt 1 rozporządzenia REACH wskazuje, że substancja oznacza pierwiastek chemiczny i jego związki w stanie, w jakim występują w przyrodzie lub zostają uzyskane za pomocą procesu produkcyjnego, z wszystkimi dodatkami wymaganymi do zachowania ich trwałości oraz wszystkimi zanieczyszczeniami powstałymi w wyniku zastosowanego procesu, wyłączając rozpuszczalniki, które można oddzielić bez wpływu na stabilność i skład substancji.
Definicja substancji niebezpiecznej została wskazana w art. 4 ust. 1 u.s.c.i.m., gdzie substancjami niebezpiecznymi i mieszaninami niebezpiecznymi są substancje i mieszaniny zaklasyfikowane co najmniej do jednej z poniższych kategorii:
1) substancje i mieszaniny o właściwościach wybuchowych,
2) substancje i mieszaniny o właściwościach utleniających,
3) substancje i mieszaniny skrajnie łatwopalne,
4) substancje i mieszaniny wysoce łatwopalne,
5) substancje i mieszaniny łatwopalne,
6) substancje i mieszaniny bardzo toksyczne,
7) substancje i mieszaniny toksyczne,
8) substancje i mieszaniny szkodliwe,
9) substancje i mieszaniny żrące,
10) substancje i mieszaniny drażniące,
11) substancje i mieszaniny uczulające,
12) substancje i mieszaniny rakotwórcze,
13) substancje i mieszaniny mutagenne,
14) substancje i mieszaniny działające szkodliwie na rozrodczość,
15) substancje i mieszaniny niebezpieczne dla środowiska.
Natomiast zgodnie z art. 4 ust. 2 u.s.c.i.m. substancjami stwarzającymi zagrożenie i mieszaninami stwarzającymi zagrożenie są substancje i mieszaniny należące co najmniej do jednej z klas zagrożenia wymienionych w częściach 2-5 załącznika I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008, s. 1 z późn. zm.).
Podsumowując wymagania wynikające z powyższych przepisów pracodawca powinien określić, czy stosowana w zakładzie substancja może być traktowana lub nie jako substancja niebezpieczna lub substancja stwarzająca zagrożenie. W sytuacji stwierdzenia przez pracodawcę, że substancja nie jest traktowana zgodnie z przepisami jako substancja niebezpieczna lub substancja stwarzająca zagrożenie, pracodawca nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji takich substancji. W sytuacji odwrotnej, gdy pracodawca stwierdza, że substancja jest traktowana zgodnie z przepisami jako substancja niebezpieczna lub substancja stwarzająca zagrożenie, wtedy na pracodawcy zgodnie z art. 221 § 2 k.p. ciąży obowiązek prowadzenia ewidencji substancji niebezpiecznych oraz substancji stwarzających zagrożenie.

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.