ETS: zasiłek dla ubiegających się o azyl musi umożliwiać znalezienie lokum na prywatnym rynku najmu

Zasiłek pieniężny przyznawany osobom ubiegającym się o azyl powinien umożliwić im znalezienie w razie potrzeby zakwaterowania na prywatnym rynku najmu - tak wynika z zapadłego dzisiaj wyroku ETS. Zdaniem Trybunału, pomoc pieniężna może być wypłacana przez instytucje systemu pomocy społecznej z zastrzeżeniem przestrzegania przez nie minimalnych norm prawa Unii w dziedzinie materialnych warunków przyjmowania.

W dniu 11 października 2010 r. rodzina Sacirich złożyła wniosek o udzielenie azylu w Belgii. Tego samego dnia federalna agencja przyjmowania osób ubiegających się o azyl (Fedasil) poinformowała rodzinę o niemożności przyjęcia i skierowała ją do publicznego centrum działań społecznych w Diest (OCMW). Nie uzyskawszy zakwaterowania, rodzina Sacirich skorzystała z lokalnego rynku najmu. Nie będąc w stanie płacić czynszu, złożyła do OCMW wniosek o przyznanie pomocy pieniężnej, której jej odmówiono, uznając, że powinna ona przebywać w strukturach przyjmujących, zrządzanych przez Fedasil.

Belgijski wymiar sprawiedliwości nakazał wtedy Fedasil udzielić przyjęcia rodzinie Sacirich (co nastąpiło w dniu 21 stycznia 2011 r.) i wypłacić jej kwotę niespełna 3000 EUR za trzy miesiące, w ciągu których nie mogła ona otrzymać zakwaterowania od Fedasil. Dyrektywa 2003/9/WE ustanawiająca minimalne normy dotyczące przyjmowania osób ubiegających się o azyl stanowi bowiem, że gdy zakwaterowanie (wśród innych materialnych warunków przyjmowania) nie jest dostarczane w naturze, musi zostać zapewnione za pomocą zasiłków pieniężnych lub talonów. W odniesieniu do okresu, podczas którego rodzina Sacirich nie korzystała z zakwaterowania w naturze ani z zasiłku pieniężnego wystarczającego do zapłacenia czynszu (październik 2010 r. – styczeń 2011 r.), zostały wniesione odwołania przez Fedasil oraz rodzinę Sacirich do arbeidshof te Brussel (trybunału pracy w Brukseli, Belgia). Ten ostatni zadał następnie Trybunałowi Sprawiedliwości kilka pytań.

W pierwszej kolejności sąd odsyłający starał się ustalić, a) czy jeśli państwo członkowskie, które zapewnia materialne warunki przyjmowania w postaci zasiłków pieniężnych (a nie w naturze), ma obowiązek przyznawać je od złożenia wniosku o udzielenie azylu i b) czy powinno upewnić się, że kwota tych zasiłków jest w stanie umożliwić osobom ubiegającym się o azyl uzyskanie zakwaterowania. W tym względzie Trybunał przypomniał, że okres, podczas którego materialne warunki przyjmowania powinny być dostarczane, rozpoczyna się od złożenia wniosku o udzielenie azylu, jak wynika to z brzmienia, ogólnej struktury i celu dyrektywy.

Ponadto, zdaniem Trybunału, z dyrektywy wynika również, że przyznawana pomoc pieniężna musi być wystarczająca do zapewnienia godnego poziomu życia odpowiedniego dla stanu zdrowia osób ubiegających się o azyl oraz ich utrzymania, przy czym państwo członkowskie powinno dostosować warunki przyjmowania do specjalnych potrzeb osoby ubiegającej się o azyl, aby w szczególności utrzymać jedność rodziny i uwzględnić dobro dziecka (i tak wysokość zasiłku musi umożliwić zakwaterowanie małoletnich dzieci z ich rodzicami). Gdy zakwaterowanie nie jest dostarczane w naturze, zasiłek pieniężny musi w razie potrzeby być wystarczający, aby umożliwić ubiegającemu się o azyl zapewnienie sobie zakwaterowania na prywatnym rynku najmu, przy czym zakwaterowanie to nie może być jednak wybierane według osobistej wygody ubiegającego się o azyl.

Sąd odsyłający zastanawiał się również, czy w razie przeciążenia struktur zakwaterowania państwa członkowskie mogą odsyłać osoby ubiegające się o azyl do instytucji systemu ogólnej pomocy społecznej. W tym względzie Trybunał stwierdził, że zasiłki pieniężne mogą być wypłacane za pośrednictwem tych instytucji, o ile instytucje te zapewniają osobom ubiegającym się o azyl poszanowanie minimalnych norm przewidzianych dyrektywą. Innymi słowy, przeciążenie sieci przyjmowania nie może uzasadniać jakiegokolwiek odstępstwa od przestrzegania tych norm.

Tak wynika z wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 27 lutego 2014 r. w sprawie C-79/13 Federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers przeciwko Selver Saciri i innym.