Ekonomia w bhp: ocena ryzyka zawodowego

Celem oceny ryzyka jest stwierdzenie, jakie zagrożenia w środowisku pracy mogą być powodem urazu lub pogorszenia się stanu zdrowia pracownika, czy zagrożenia te można usunąć lub zminimalizować, a jeżeli nie, to jakie środki ochronne należy podjąć w celu ograniczenia ryzyka związanego z tymi zagrożeniami. Pracodawca powinien zapewnić opracowanie i stosowanie procedur identyfikacji zagrożeń oraz oceny związanego z nimi ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach pracy.

Obowiązek przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy i jej dokumentowania wynika z art. 226 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.). Obowiązek ten stanowi podstawę profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników w zakładzie pracy. Od sposobu przeprowadzania oceny zależy w dużej mierze skuteczność funkcjonującego w przedsiębiorstwie systemu zarządzania bhp.
Zarówno identyfikacja zagrożeń, jak i ocena ryzyka zawodowego powinny być przeprowadzane okresowo, z uwzględnieniem współudziału pracowników. Na tej podstawie pracodawca powinien planować i wdrażać odpowiednie rozwiązania techniczne i organizacyjne w celu zapobiegania i ograniczania ryzyka. Działania te powinny być podejmowane po każdej modyfikacji stanowisk pracy lub po wprowadzeniu nowych metod pracy, materiałów, procesów technologicznych oraz maszyn i urządzeń. Należy brać pod uwagę także zmiany wewnętrzne, w szczególności zmiany struktury organizacyjnej lub w stanie osobowym załogi oraz zmiany zewnętrzne, powodowane np. nowelizacją przepisów lub rozwojem wiedzy i techniki w zakresie bhp.
Obowiązek pracodawcy w zakresie oceny ryzyka zawodowego dotyczy więc nie tylko jednorazowego przeprowadzenia tejże oceny, lecz dokonywania jej systematycznie. Ponadto powinien on obejmować również zachęcanie pracowników do współudziału w ocenie, informowanie ich o efektach oceny oraz podejmowanie przedsięwzięć (organizacyjnych, technologicznych itp.) zmniejszających ustalony poziom ryzyka.
Warto podkreślić, że bezpieczeństwo pracy i ocena ryzyka, poza przesłankami humanitarnymi, mają także aspekty ekonomiczne. Zarówno nieodpowiedni poziom bhp, jak i zapewnienie tego poziomu zgodnie z normami i przepisami generuje koszty, co w efekcie wpływa na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa. Świadomość tego faktu powinna towarzyszyć wszystkim decyzjom dotyczącym kształtowania warunków pracy.
Koszty bhp obejmują zwłaszcza koszty wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz związanej z tym absencji, a także koszty obniżonej wydajności pracy związanej z nieodpowiednimi warunkami pracy. Wypadki przy pracy powodują znaczne straty w gospodarce, których wielkość Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy oszacowała na 2,6-3,8% produktu krajowego brutto (PKB) dla poszczególnych państw Unii Europejskiej.
Skutki ekonomiczne wypadków oraz chorób zawodowych wskazują na konieczność prowadzenia działalności profilaktycznej. Wydatki na zapewnienie odpowiedniego stanu bhp obejmują m.in. koszty zatrudnienia pracowników ds. bhp (albo koszt obsługi przez specjalistów zewnętrznych), przeprowadzania audytów, badań lekarskich i pomiarów warunków środowiska pracy, zakupu i odpowiedniego utrzymania środków ochrony zbiorowej i ochron indywidualnych oraz ubrań roboczych, a także wdrożenia systemu zarządzania bhp. Wszystkie badania wskazują też, że podniesienie nakładów na działalność profilaktyczną powoduje znaczne zmniejszenie kosztów wypadków i chorób zawodowych.

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.