Prawo do urlopu wypoczynkowego jest jednym z najważniejszych uprawnień pracowniczych. Art. 24 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 r. zalicza prawo do urlopu i wypoczynku do praw człowieka.
Kalkulator urlopowego stażu pracy >>>
Urlop co do zasady trzeba wykorzystać w naturze
Przepisy ustawy - Kodeks pracy gwarantują, że urlop wypoczynkowy powinien być: coroczny, nieprzerwany i płatny. Podkreśla się, że służy on regeneracji sił pracownika, więc należy go wykorzystać w naturze. Jedynie w sytuacjach określonych w art. 171 Kp, dopuszcza się zamianę wykorzystania urlopu w naturze na ekwiwalent pieniężny. Prawo do urlopu jest prawem podmiotowym pracownika o charakterze osobistym, dlatego nie może on się go zrzec poprzez jednostronne oświadczenie woli albo w drodze postanowień umownych dokonanych przez obie strony stosunku pracy. Takie postanowienia są z mocy prawa nieważne i zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy dotyczące urlopów. Pracownik nie może też przenieść swojego uprawnienia urlopowego na osobę trzecią.
Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym nabył do niego prawo.
Czytaj w LEX: Wymiar urlopu wypoczynkowego - komentarz praktyczny >>>
Czytaj w LEX: Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy >>>
Wymiar urlopu zależy od okresu zatrudnienia
Wymiar urlopu wypoczynkowego został uzależniony przez ustawodawcę od długości okresu zatrudnienia pracownika. Jeżeli okres ten jest krótszy niż 10 lat, to wynosi 20 dni. Natomiast 26 dni przysługuje pracownikowi, który jest zatrudniony co najmniej 10 lat. Stanowi o tym art. 154 par. 1 Kp. Przepis ten określa jednak wymiar podstawowego urlopu wypoczynkowego, który przysługuje pracownikowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy. Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy. Warto też zasygnalizować, że zgodnie z wolą ustawodawcy, niektóre grupy pracowników mają prawo do urlopu wypoczynkowego w wyższym wymiarze niż ten, który przysługiwałbym im na gruncie przepisów Kodeksu pracy. Przyznanie szczególnych uprawnień może polegać na przyznaniu prawa do dodatkowego urlopu wypoczynkowego lub zwiększeniu liczby dni podstawowego urlopu. Takie uprawnienia zostały przyznane m.in. sędziom, prokuratorom i nauczycielom.
Czytaj także: Urlop wypoczynkowy to 20 albo 26 dni, w zależności od stażu pracy >>>
Czytaj w LEX: Urlop dla pracownika zatrudnionego na część etatu >>>
Sprawdź w LEX: Ustalanie stażu pracy pracownika >>>
Przyszłemu emerytowi należy się proporcjonalny urlop
Jeśli stosunek pracy ustaje w roku kalendarzowym, to pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u pracodawcy w roku ustania stosunku pracy. Pod warunkiem jednak, że przed ustaniem tego stosunku pracownik nie wykorzystał urlopu w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze. Stanowi o tym art. 155(1) par. 1 pkt 1 Kp. Przepis ten ma zastosowanie do sytuacji, w których stosunek pracy ustaje z różnych przyczyn np. w związku z przejściem przez pracownika na emeryturę. Sąd Najwyższy w uchwale z 20 sierpnia 1997 r., sygn. akt III ZP 26/97 zwrócił uwagę, że art. 155(1) par 1 pkt 1 Kp nie rozróżnia poszczególnych sytuacji ze względu na sposób rozwiązania stosunku pracy i zamiar pracownika co do podjęcia kolejnego zatrudnienia. Nie ma więc podstaw prawnych, aby w tym zakresie wyróżniać i odmiennie traktować rozwiązanie stosunku pracy związane z uzyskaniem przez pracownika uprawnień emerytalnych.
WZORY dokumentów w LEX:
- Wniosek urlopowy >
- Wniosek o udzielenie urlopu wypoczynkowego (1 dzień roboczy) >
- Informacja o dacie przedawnienia prawa do urlopu wypoczynkowego >
Należy podkreślić, że przy ustalaniu wymiaru urlopu proporcjonalnego zastosowanie znajduje art. 155(2a) i art. 155 (3) Kp. Zgodnie z tymi przepisami, kalendarzowy miesiąc pracy odpowiada 1/12 wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi, niepełny kalendarzowy miesiąc zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca, a niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Pracodawca nie jest zobowiązany do udzielenia urlopu wypoczynkowego w wymiarze odpowiadającym okresowi, który przekracza okres zatrudnienia u niego. Trzeba też zwrócić uwagę, że obowiązujący w zakładzie układ zbiorowy pracy, porozumienie zbiorowe lub regulamin, mogą zawierać zapisy korzystniejsze niż regulacje ustawowe. W takiej sytuacji, zastosowanie znajdą te zapisy.
Czytaj w LEX: Urlop wypoczynkowy w przypadku równoległego zatrudnienia na przykładach >>>
Cena promocyjna: 71.11 zł
|Cena regularna: 79 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Pracownik może nabyć prawo do ekwiwalentu pieniężnego
Zgodnie z art. 171 par. 1 Kp, w przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny. Oznacza to, że z dniem ustania stosunku pracy, jeśli pracownik nie wykorzystał urlopu wypoczynkowego w naturze, przysługuje mu ekwiwalent pieniężny odpowiadający urlopowi w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u pracodawcy. Powyższa regulacja ma zastosowanie w przypadku przejścia na emeryturę, co znalazło swoje potwierdzenie w orzecznictwie. Sąd Najwyższy w uchwale z 20 sierpnia 1997 r., sygn. akt III ZP 26/97 wskazał bowiem, że w przypadku rozwiązania stosunku pracy i niewykorzystania z tego powodu urlopu wypoczynkowego nabytego w pełnym wymiarze, pracownikowi przysługuje od dotychczasowego pracodawcy ekwiwalent pieniężny odpowiadający urlopowi w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku, w którym rozwiązano stosunek pracy, także w sytuacji, gdy nastąpiło to w związku z nabyciem przez pracownika uprawnień emerytalnych.
Czytaj w LEX: Kontrola PIP w zakresie urlopów, czasu pracy oraz działalności socjalnej >>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
