Pracownik w dniu 30 czerwca 2016 r. będzie miał zlecone nadgodziny od 20.00 do 24.00, według harmonogramu pracuje w tym dniu w godzinach 7.00 - 15.00. W zakładzie obowiązuje 1-miesięczny okres rozliczeniowy.

Pytania pochodzą z 

Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych:

1. Czy dopuszczalne jest udzielenie czasu wolnego za godziny nadliczbowe w kolejnym okresie rozliczeniowym?

2. Jak prawidłowo należy rozliczyć czas pracy tego pracownika w dniu 30 czerwca i 1 lipca?

3. O której godzinie może rozpocząć pracę w dniu 1 lipca i w jakich godzinach może pracować oraz jakie powinien otrzymać wynagrodzeni za ten dzień?

Odpowiedź: za pracę w godzinach nadliczbowych w dniu 30 czerwca w godz. 20.00 - 24.00 pracodawca powinien udzielić pracownikowi czasu wolnego od pracy do końca danego okresu rozliczeniowego lub wypłacić normalne wynagrodzenie wraz z 50% dodatkiem (za godziny przypadające w porze nocnej pracownikowi należy się 100% dodatek). Następnego dnia, czyli 1 lipca, pracownik nie może rozpocząć pracy wcześniej niż o godzinie 11-tej (po 11 godzinach nieprzerwanego odpoczynku dobowego).

Nie ma prawnej możliwości udzielenia czasu wolnego za godziny nadliczbowe w kolejnym okresie rozliczeniowym.

Uzasadnienie: godziny nadliczbowe wynikające z przekroczenia norm dobowych powinny być rozliczane w terminach wypłaty podstawowego wynagrodzenia, czyli co miesiąc. Godziny wynikające z przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy należy rozliczyć z upływem okresu rozliczeniowego, w którym wystąpiły. Nieprawidłowa jest więc praktyka stosowana przez niektórych pracodawców, którzy "przenoszą" godziny nadliczbowe z jednego okresu rozliczeniowego na drugi (chcąc udzielić pracownikowi czasu wolnego za te godziny w następnym okresie rozliczeniowym).

Istota instytucji okresów rozliczeniowych czasu pracy sprowadza się do tego, że w ramach danego okresu ustala się ilość przepracowanych przez pracowników dni i godzin, by następnie określić liczbę godzin nadliczbowych - w ujęciu dawnego art. 133 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – dalej k.p., a obecnie art. 151 k.p., wynikających z przekroczenia normy średniotygodniowej, które nie zostały zrekompensowane czasem wolnym i podlegają wynagrodzeniu obejmującemu – zgodnie z dawnym art. 134 k.p., a obecnie art. 1511 k.p. – wynagrodzenie normalne wraz z dodatkiem. Zbilansowanie czasu pracy pracowników następuje po zakończeniu okresu rozliczeniowego. Wtedy też staje się wymagalne roszczenie pracownika o wypłatę przedmiotowego wynagrodzenia za godziny nadliczbowe wypracowane w danym okresie (wyr. SN z 11 marca 2010 r., I PK 191/09, OSNP 2011, nr 17–18, poz. 228).

Czytaj: Coraz więcej pracodawców nie płaci za nadgodziny

Pracodawca może rekompensować pracownikowi pracę w godzinach nadliczbowych dodatkowym wynagrodzeniem albo czasem wolnym od pracy. W pewnych przypadkach pracodawca powinien w pierwszej kolejności udzielić pracownikowi dnia wolnego od pracy w zamian z pracę w godzinach nadliczbowych. Ma to miejsce np. w sytuacji, gdy praca w godzinach nadliczbowych odbywała się w dniu wolnym od pracy, wynikającym z przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy.

Pracę w godzinach nadliczbowych pracodawca może z reguły zrekompensować normalnym wynagrodzeniem wraz z odpowiednim dodatkiem.

Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości:

1) 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w: – nocy; – niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy; – dniu wolnym od pracy udzielonym w zamian za pracę w niedzielę lub święto będące dla pracownika dniem pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy lub

2) 50% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określone powyżej (art. 1511 § 1  k.p.).

Dodatek 100% przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do 50% lub 100% dodatku (art. 1511 § 2 k.p.).

Praca w godzinach nadliczbowych może, a czasem musi być rekompensowana, zamiast dodatkowym wynagrodzeniem, czasem wolnym od pracy. Udzielenie czasu wolnego od pracy w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych może mieć miejsce albo na wniosek pracownika, albo bez tego wniosku, z inicjatywy pracodawcy. Wniosek pracownika o przyznanie mu czasu wolnego za pracę w zamian za przepracowane godziny nadliczbowe powinien być w formie pisemnej.

pracodawcy mogą rekompensować pracę w godzinach nadliczbowych bez wniosku złożonego przez pracownika. W takim przypadku czasu wolnego udziela się w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, co nie może spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy. Termin czasu wolnego udzielonego z inicjatywy pracodawcy powinien przypadać nie później niż do końca danego okresu rozliczeniowego (art. 1512 § 2 k.p.).

Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych czasem wolnym od pracy bez wniosku pracownika nie może powodować obniżenia należnego pracownikowi wynagrodzenia za pracę w danym miesiącu.