Czy wyrok sądu pracy może zastąpić dokument ze stosunku pracy, np. zaświadczenie o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych, które uprawnia do wcześniejszej emerytury?
Były pracownik zwrócił się do pracodawcy z wnioskiem o wystawienie zaświadczenia potwierdzającego jego pracę w warunkach szczególnych. Z uwagi na brak odpowiednich dokumentów w aktach osobowych pracownika, dostał odpowiedź odmowną, a następnie sprawę skierował do sądu pracy. Sąd rozstrzygnął zaliczając część okresu zatrudnienia do pracy w warunkach szczególnych opierając się na zeznaniach świadków. W wydanym wyroku sąd ustalił stanowisko, powołał się na odpowiednie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) oraz Dziennik Urzędowy Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 4 listopada 1988 r. W pouczeniu sąd stwierdził, iż po stwierdzeniu prawomocności wyrok zastępuje odpowiednie zaświadczenie. ZUS kwestionuje dokument w tej postaci i od byłych pracowników wymaga - prawidłowo sporządzonego świadectwa pracy w warunkach szczególnych.
Czy postępowanie ZUS jest prawidłowe?
Gdzie można znaleźć oficjalny wzór takiego świadectwa?
W ZUS takiej informacji nie można uzyskać.
ZUS powinien respektować prawomocny wyrok sądu w zakresie ustalenia wykonywania pracy w warunkach szczególnych.
Na wstępie należy stwierdzić, że powództwo o ustalenie wykonywania pracy w warunkach szczególnych jest akceptowane w orzecznictwie. Otóż w wyroku z dnia 19 listopada 2004 r., II SA 4780/03, LEX nr 155879, WSA w Warszawie stwierdził, że"roszczenia byłych pracowników o ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze mogą być skutecznie dochodzone tylko przeciwko byłemu pracodawcy lub jego następcy prawnemu (...)."Z kolei w postanowieniu z dnia 10 lipca 2002 r., III KKO 2/02, OSNP 2003/14/345, SN orzekł, że"uchylenie art. 37j ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu nie pozbawiło pracownika zainteresowanego stwierdzeniem wykonywania pracy w warunkach szczególnych, prawa wystąpienia na podstawie art. 189 KPC z powództwem o ustalenie, jeżeli ma w tym interes prawny."
Niejednokrotnie Sąd ustala taką okoliczność w toku postępowania o przyznanie świadczenia emerytalnego. W wyroku z dnia 4 listopada 2008 r., III AUa 3113/08, LEX nr 552003, SA w Katowicach, stwierdził, iż"w sytuacji, kiedy brak wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach nr 1 lub 2 do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43)."Z kolei w wyroku z dnia 14 grudnia 2004 r., III AUa 2474/03, LEX nr 151770, ten sam Sąd przyjął, że"w postępowaniu sądowym, toczącym się z odwołania ubezpieczonego od decyzji organu rentowego, dopuszczalne jest jednak przeprowadzenie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo skarżącego do świadczenia, i to zarówno wtedy, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument taki z żadnych przyczyn nie może być sporządzony."
Skoro Sąd prawomocnym wyrokiem ustalił, iż pracownik wykonywał pracę w warunkach szczególnych orzeczenie to powinno być respektowane przez organ rentowy.
Podkreślenia wymaga, iż stosownie do treści art. 124 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) - dalej u.e.r. w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w u.e.r. stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) - dalej k.p.a., chyba że ta pierwsza ustawa stanowi inaczej.
W toczącym się postępowaniu wyrok sądu jest dla organu rentowego wiążący. Podobnie wypowiedział się w wyroku z dnia 2 kwietnia 2008 r., II SA/Go 13/08, LEX nr 518783, WSA w Gorzowie Wielkopolskim, którego zdaniem"wyrok sądowy jest dokumentem urzędowym i w myśl art. 76 § 1 k.p.a. stanowi dowód tego, co zostało w nim urzędowo stwierdzone."Natomiast w wyroku z dnia 30 października 2007 r., IV SA/Gl 365/06, LEX nr 385325, WSA w Gliwicach przyjął, że"organy administracyjne, jak i sądy administracyjne są związane prawomocnymi orzeczeniami, zatem także postanowieniami i orzeczeniami w zakresie zatrzymania prawa jazdy. Organy administracyjne i sądy administracyjne nie są uprawnione do oceny czy orzeczenia innych podmiotów są prawidłowe, w szczególności czy odzwierciedlające je działania są zasadne, czy noszą znamiona bezprawności (dostrzegając jawną nielegalność obowiązane są do powiadomienia właściwego organu). Jeśli więc skarżący nie dostarczył organom orzekającym dowodów prezentujących odmienne fakty, niż wynikające ze wspomnianych orzeczeń, organy te miały podstawy do oparcia na nich swych ustaleń. Wynika to z brzmienia art. 76 § 1 k.p.a".
Zasadniczo, obecnie nie ma powszechnie obowiązującego, wiążącego dla wszystkich pracodawców wzoru świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Okresy pracy w warunkach szczególnych mogą być wykazane w świadectwie pracy. Zgodnie z § 1 ust. 1 pkt 11 Rozporządzeniem Ministra Pracy I Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (Dz. U. z 1996 r. Nr 60, poz. 282) w świadectwie pracy, zamieszcza się informacje niezbędne do ustalenia uprawnień ze stosunku pracy i uprawnień z ubezpieczenia społecznego, dotyczące min. okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Jeśli ZUS kwestionuje orzeczenie sądu w tym zakresie, zainteresowany może odwołać się do sądu powszechnego.