Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP
Czy w rejestrze osób narażonych na czynniki rakotwórcze należy uwzględniać osoby zatrudnione na podstawie zlecenia? Czy w rocznym sprawozdaniu dotyczącym czynników rakotwórczych i mutagennych należy wykazywać ww. osoby? Jaki stan zatrudnionych wykazywać w sprawozdaniu - na dzień opracowania sprawozdania czy za bieżący rok?
Odpowiedź
Obowiązki pracodawcy polegające na ewidencjonowaniu osób narażonych na działanie czynników rakotwórczych i mutagennych w środowisku pracy odnoszą się do pracowników, a więc osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Nie ma zatem obowiązku wykazywać osób zatrudnionych w innej formie (np. umów cywilnoprawnych).
W formularzu „informacji o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym” przekazywanej corocznie właściwemu okręgowemu państwowemu inspektorowi pracy oraz państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu, pracodawca powinien uwzględniać stan zatrudnienia na dzień sporządzania tego sprawozdania.
Uzasadnienie
W myśl art. 222 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p., w razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, pracodawca zastępuje te substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Ponadto pracodawca jest obowiązany rejestrować wszystkie rodzaje prac w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, a także prowadzić rejestr pracowników zatrudnionych przy tych pracach.
Szczegółowe obowiązki pracodawcy związane z zatrudnianiem pracowników przy takich pracach zostały określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1117) – dalej r.r.m.ś.p.
Przytoczone przepisy jednoznacznie wskazują na „pracodawcę” (a nie np. na „przedsiębiorcę”), a więc zgodnie z art. 3 k.p., jednostkę organizacyjną, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobę fizyczną, jeżeli zatrudniają one pracowników. Pojęcie pracownika zostało zdefiniowane w art. 2 k.p. jako osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Biorąc pod uwagę powyższe, osoby zatrudnione w innej formie niż stosunek pracy w narażeniu na substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy, nie podlegają ewidencji oraz wykazywaniu ich w corocznym sprawozdaniu, o którym mowa powyżej, a pracodawca – jeżeli zatrudnia tylko takie osoby przy tego typu pracach – jest zwolniony z obowiązku sporządzania sprawozdania.
Należy jednak pamiętać, że w myśl art. 304 § 1 k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.
Ponadto, powyższy obowiązek zgodnie z art. 304 § 3 k.p. dotyczy także przedsiębiorców niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne:
- na innej podstawie niż stosunek pracy,
- prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.
Odnosząc się do kwestii uwzględniania stanu zatrudnienia w formularzu „informacji o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym” przekazywanej corocznie właściwemu okręgowemu państwowemu inspektorowi pracy oraz państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu, należy wyjaśnić, że z uwagi na brak szczegółowych regulacji w tym zakresie, pracodawca powinien uwzględniać stan zatrudnienia na dzień sporządzania tego sprawozdania.
Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.
Odpowiedzi udzielono: 5 września 2016 r.
