Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP

Pracownik po zakończonej pracy, wracając do domu, przechodził przez jezdnię w dozwolonym miejscu (pasy, zielone światło). Potrącił go samochód, którego kierowca wymusił pierwszeństwo. Z dokumentacji Policji, która była na miejscu zdarzenia wynika, że pracownik był pod wpływem alkoholu (0,19 mg/dm3). Z wyjaśnień poszkodowanego wynika, iż był wcześniej w punkcie gastronomicznym, gdzie spożywał posiłek oraz pił piwo.

Czy droga z pracy do domu została przerwana?

Czy można uznać za zwykłe spożywanie posiłku sytuację, gdzie poza zwykłym jedzeniem jest spożywany alkohol?

Odpowiedź:

Definicja wypadku w drodze do lub z pracy dopuszcza przerwanie drogi z przyczyn życiowo uzasadnionych, a czas tej przerwy nie może przekraczać granic potrzeby. Pojęcie przyczyn życiowo uzasadnionych oraz czasu przerwy są płynne i w konkretnych przypadkach mogą być różnie interpretowane. Czy przerwa na spożycie posiłku jest życiowo uzasadniona? Jeśli pracownik stale (lub często) spożywa posiłki w lokalu gastronomicznym, przerwę taką można uznać za życiowo uzasadnioną. Taką interpretację przyjął Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 24 kwietnia 1970 r., II PR 84/70, OSNCP z 1971, nr 1, poz. 8. Jednak każde zdarzenie wypadkowe to indywidualny przypadek o indywidualnych cechach. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może więc być innego zdania co do życiowo uzasadnionej przerwy i czasu jej trwania.

Pracodawca powinien ustalić, czy czas przerwy na spożycie posiłku nie przekraczał granic potrzeby i czy przerwa była życiowo uzasadniona. Czas przerwy można sprawdzić, porównując godzinę opuszczenia zakładu pracy przez pracownika z godziną wypadku. Można przyjąć, że spożycie posiłku trwa ok. 30 minut (ewentualnie sprawdzić czas potrzebny na spożycie posiłku w punkcie gastronomicznym). Pracodawca powinien również sprawdzić, czy pracownik poruszał się na trasie zakład pracy – miejsce zamieszkania i czy była to droga najkrótsza albo ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza dla pracownika. Dodatkowe komplikacje to spożywanie przez pracownika piwa. Spożycie piwa (alkoholu) nie wyłącza możliwości uznania zdarzenia za wypadek w drodze z pracy, jednak można się zastanawiać, czy można je zaliczyć do życiowo uzasadnionych. Pracownik prawdopodobnie nie miał wpływu na powstanie wypadku, bo, jak wynika z opisu zdarzenia i dokumentacji Policji, potrącenie na pasach nastąpiło z winy kierowcy samochodu. W niektórych przypadkach (niekoniecznie w opisanym w pytaniu) można przyjąć, że alkohol nie pozwolił pracownikowi na podjęcie właściwej decyzji, nawet jeśli zdawał sobie sprawę, że nadjeżdżający pojazd nie zatrzyma się i może go potrącić.

Uzasadnienie:

W myśl art. 57b ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.) za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca: 1) innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego; 2) zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych; 3) zwykłego spożywania posiłków; 4) odbywania nauki lub studiów.

Tryb uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 924). Zgodnie z § 5 rozporządzenia odmowa uznania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy wymaga uzasadnienia.

Według wyroku SA w Katowicach z dnia 26 czerwca 1997 r., III AUa 532/97, Pr. Pracy z 1998, nr 7, poz. 43, aby wypadek mógł być uznany za wypadek w drodze do pracy, droga ta z domu do pracy nie powinna zostać przerwana, a jeżeli nawet została przerwana, to przerwa ta musi być życiowo uzasadniona i jej czas nie może przekraczać granic potrzeby. Ocena, czy przerwa jest życiowo uzasadniona, musi być dokonywana w aspekcie niezbędnych potrzeb bytowych pracownika, do jakich nie można zaliczyć podejmowania dodatkowego zatrudnienia. W myśl wyroku SA w Lublinie z dnia 15 grudnia 1998 r., III AUa 436/98, Apel. Lub. Z 1999, nr 1, poz. 1 udanie się przez pracownika po zakończonej pracy w przeciwnym kierunku niż jego miejsce zamieszkania, celem odbioru dokumentów niezbędnych dla dochodzenia roszczeń od byłego pracodawcy, przerywa drogę z pracy do domu.

Wyrok SN z dnia 24 kwietnia 1970 r., II PR 84/70, OSNCP 1971, nr 1, poz. 8, nie jest wypadkiem w drodze z pracy do domu wypadek, któremu uległ pracownik w lokalu gastronomicznym, w którym nie spożywał zwykle posiłków.

Wyrok SN z dnia 23 kwietnia 1998 r., II UKN 11/98, OSNAP 1999, nr 7, poz. 253, tylko wyłączna wina pracownika i to w stopniu rażącego niedbalstwa, pozbawia go świadczeń z tytułu wypadku w drodze z pracy do domu.

Kazimierz Kościukiewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.

Odpowiedzi udzielono 28 stycznia 2015 r.