Czy pracowników na stanowiskach kierowniczych w zakładzie pracy może szkolić inspektor bhp zatrudniony w tym samym zakładzie pracy?
Czy powinna to być firma zewnętrzna?
Przed udzieleniem odpowiedzi na postawione pytanie niezbędne jest ustalenie, o jakie szkolenie chodzi. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.) – dalej r.s.b.h.p., szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzone jest jako szkolenie wstępne i szkolenie okresowe. Szkolenie wstępne prowadzone jest w formie instruktażu: ogólnego i stanowiskowego, natomiast szkolenie okresowe, m.in. dla pracodawców i osób kierujących pracownikami (na stanowiskach kierowniczych), prowadzone jest w formie: kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego.
Instruktaż ogólny dla wszystkich grup pracowniczych przeprowadza pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy, osoba wykonująca zadania tej służby, albo pracodawca, który sam wykonuje zadania służby bezpieczeństwa i higieny pracy lub też pracownik wyznaczony przez pracodawcę, posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniający właściwą realizację programu instruktażu, mający aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego. Przeszkolenie takie ma miejsce wtedy, gdy w programie szkolenia dla pracodawcy lub osób kierujących pracownikami uwzględniono organizację i metodykę szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym metody prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

W przypadku szkolenia okresowego r.s.b.h.p. w § 4 ust. 2 stwierdza, iż szkolenia osób będących pracodawcami, pracowników służby bhp oraz instruktorów i wykładowców tematyki bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzą jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. A za takie uważa się, zgodnie z r.s.b.h.p., § 1a pkt 2: placówki kształcenia ustawicznego; placówki kształcenia praktycznego; ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego; szkoły ponadgimnazjalne, jednostki badawczo-rozwojowe, szkoły wyższe lub inne placówki naukowe; stowarzyszenia, których celem statutowym jest działalność związana z bezpieczeństwem i higieną pracy; osoby prawne lub fizyczne prowadzące działalność oświatową na zasadach określonych w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli prowadzą działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. W § 4 ust. 2 r.s.b.h.p. nie wykazano osób kierujących pracownikami – osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych. Czy w takiej sytuacji pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy może prowadzić szkolenie na kursie dla kadry kierowniczej? Z r.s.b.h.p. wynika, że może prowadzić takie szkolenie, ale sprawa nie jest taka prosta.

Pracodawca, który we własnym zakresie będzie chciał prowadzić szkolenia okresowe musi spełnić warunki określone przez § 5 r.s.b.h.p., a przede wszystkim: opracować programy szkolenia dla określonych grup stanowisk; zapewnić wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia; zapewnić odpowiednie warunki lokalowe do prowadzenia działalności szkoleniowej; posiadać wyposażenie dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji programów szkolenia; zapewnić właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzenie dokumentacji w postaci programów szkolenia, dzienników zajęć, protokołów przebiegu egzaminów i rejestru wydanych zaświadczeń. Wypada tu jeszcze wyjaśnić pojęcie "przygotowanie dydaktyczne". Zgodnie z § 1a pkt 4 r.s.b.h.p. – przez przygotowanie dydaktyczne rozumie się ukończenie kształcenia lub szkolenia przygotowującego do prowadzenia procesu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w sposób zapewniający wysoką efektywność, z uwzględnieniem, odpowiednich dla określonych grup uczestników szkolenia i rodzajów szkolenia: form organizacyjnych i metod szkolenia oraz środków dydaktycznych.

Osobnym zagadnieniem są postanowienia rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 1997 r. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.) – dalej r.s.s., które w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, w § 2, w zakresie działania służby bhp wymienia jedynie - współpracę z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami, szczególnie w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapewnienia właściwej adaptacji zawodowej nowo zatrudnionych pracowników. Nie oznacza to prowadzenia wykładów podczas szkolenia okresowego w dziedzinie bhp. Jednocześnie r.s.s. zabrania obciążania służby bhp innymi zadaniami, poza określonymi w § 2 r.s.s.

Innym jeszcze zagadnieniem jest realizacja programu szkolenia, opracowanego na podstawie programu wzorcowego będącego załącznikiem do r.s.b.h.p., na który składają się m.in.: wybrane regulacje prawne z zakresu prawa pracy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, z omówieniem źródeł prawa międzynarodowego (dyrektyw WE, konwencji MOP); identyfikacja, analiza i ocena zagrożeń czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, uciążliwymi i niebezpiecznymi oraz ocena ryzyka związanego z tymi zagrożeniami; organizacja i metody kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy; zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy; analiza okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz związana z nimi profilaktyka; organizacja i metodyka szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy z uwzględnieniem metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego; zasady postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach zagrożeń (np. pożaru, awarii), w tym zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku; skutki ekonomiczne niewłaściwych warunków pracy; zagadnienia dotyczące ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska naturalnego. Powstaje pytanie - czy jeden wykładowca, pracownik służby bhp, jest w stanie wyczerpująco przekazać tak obszerną wiedzę? Raczej nie.
Kazimierz Kościukiewicz