Odpowiedź:
Pracownik opiekujący się dzieckiem do lat 4 może świadczyć pracę nadliczbową za swoją zgodą.
Uzasadnienie:
Zgodnie z art. 187 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) – dalej k.p., pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139 k.p., jak również delegować poza stałe miejsce pracy.
Zakaz polecania pracy w godzinach nadliczbowych pracownikom opiekującym się dzieckiem do lat 4 ma charakter względny. Jeżeli pracownik wyrazi na to zgodę, może być zatrudniany w nadgodzinach. Przepis nie określa, w jakiej formie zgoda powyższa ma być wyrażona: ustnie czy na piśmie, każdorazowo czy ogólnie. O formie tej może zatem zdecydować pracodawca. Najlepiej jednak byłoby, aby miała ona formę pisemną.
Nie ma również przeszkód aby pracownik opiekujący się dzieckiem do lat 4 wykonywał, za swoją zgodą, pracę nadliczbową przez kilka dni z rzędu (a nawet przez tydzień).
Zgodnie z art. 187 k.p., pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Natomiast pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie i wykorzystywane tak, że pracownica bądź później rozpoczyna pracę bądź wcześniej ją kończy. Pamiętać jednak należy, że pracownicy zatrudnionej przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie przerwy na karmienie w ogóle nie przysługują. Jeżeli jednak czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, przysługuje jej jedna przerwa na karmienie.
Wykorzystywanie przerwy na karmienie na końcu lub początku dnia pracy nie oznacza, że obowiązująca pracownicę dobowa norma czasu pracy ulega skróceniu. Norma ta pozostaje niezmienna i obejmuje 8 godzin. Na dobową normę czasu pracy pracownicy karmiącej jedno dziecko piersią składa się bowiem faktyczna praca przez 7 godzin oraz godzinna przerwa w pracy wliczana do czasu pracy, przeznaczona na karmienie.
Tym samym, w przypadku pracownicy karmiącej dziecko piersią nie ulegają zmianie zasady rozliczania pracy w godzinach nadliczbowych, jak też pracy w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy oraz pracy w niedziele i święta.
Również w przypadku pracownicy karmiącej dziecko piersią praca nadliczbowa powstaje w wyniku przekroczenia, w przypadku pracownika zatrudnionego w podstawowym systemie czasu pracy, 8-godzinnej dobowej normy czasu pracy (do której wlicza się nie tylko rzeczywiście przepracowane godziny lecz również godzinną przerwę na karmienie) lub przeciętnie 40-godzinnej normy tygodniowej.
Tym samym za wykonywaną przez pracownicę pracę w wymiarze 11 godzin – od godz. 7.00 do 18.00 (bez wykorzystania przysługującej jej przerwy na karmienie) należy się jej normalne wynagrodzenie za 8 godzin, na które składa się 7 godzin faktycznej pracy i godzinna wliczana do czasu pracy przerwa na karmienie dziecka piersią oraz wynagrodzenie powiększone o wskazane w przepisach dodatki za 3 godziny pracy nadliczbowej (ewentualnie czas wolny z tego tytułu).
Joanna Kaleta, autorka współpracuje z publikacją Serwis Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Odpowiedzi udzielono 23 lutego 2015 r.