Odpowiedź:
Zróżnicowanie wysokości diety z tytułu podróży służbowej z uwagi na cel podróży służbowej i rodzaj pracy wykonywanej w czasie tej podróży może być potraktowane jako dyskryminujące tych pracowników, którzy otrzymują dietę w niższej wysokości.
Uzasadnienie:
Pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową – art. 775 § 1 ustawy z 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.) – dalej k.p. W przypadku pracowników zatrudnionych w państwowych i samorządowych jednostkach sfery budżetowej wysokość oraz warunki ustalania należności z tytułu podróży służbowej zostały określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29.01.2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. poz. 167) – dalej r.p.s.
Z tytułu podróży krajowej oraz podróży zagranicznej, odbywanej w terminie i miejscu określonym przez pracodawcę, pracownikowi przysługują:
1) diety,
2) zwrot kosztów:
a) przejazdów,
b) dojazdów środkami komunikacji miejscowej,
c) noclegów,
d) innych niezbędnych udokumentowanych wydatków, określonych lub uznanych przez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionych potrzeb (§ 2 r.p.s.).
Dieta w czasie podróży krajowej służy pokryciu zwiększonych kosztów wyżywienia, a dieta w czasie zagranicznej podróży służbowej ma na celu pokrycie kosztów wyżywienia i innych drobnych wydatków (§ 7 ust. 1 i § 13 ust. 1 r.p.s.). W świetle przepisów r.p.s. dieta z tytułu podróży służbowej pełni więc funkcję kompensacyjną, służy pokryciu kosztów wyżywienia i w przypadku zagranicznej podróży służbowej – inny drobnych wydatków. Odnotować przy tym trzeba, że przepisy r.p.s. różnicują wysokość diety jedynie ze względu na to, czy jest to podróż krajowa, czy też podróż zagraniczna. Nie różnicują jej więc w zależności od celu podróży służbowej lub rodzaju pracy wykonywanej w jej czasie.
Warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej pracownikowi zatrudnionemu u innego pracodawcy niż państwowa lub samorządowa jednostka sfery budżetowej powinny być określone w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu wynagradzania (art. 775 § 3 k.p.). Układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub umowa o pracę nie mogą jednak ustalać diety za dobę podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju w wysokości niższej niż dieta z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju określona dla pracownika państwowej lub samorządowej jednostki sfery budżetowej (art. 775 § 4 k.p.). Wydaje się, że zróżnicowanie w regulaminie wynagradzania wysokości diety z tytułu podróży służbowej w zależności od celu podróży i rodzaju pracy wykonywanej w jej czasie przez pracownika, nie znajduje uzasadnienia. Jak zostało to wyjaśnione już wcześniej dieta pełni funkcję kompensacyjną, służy pokryciu kosztów wyżywienia ponoszonych przez pracownika w czasie podróży służbowej. Natomiast cel podróży służbowej oraz rodzaj pracy wykonywanej w jej czasie, nie przekładają się bezpośrednio na koszty wyżywienia pracownika odbywającego taką podróż, czyli nie powinny wypływać na jej wysokość.
Uzależnienie wysokości diety od rodzaju pracy wykonywanej w czasie podróży służbowej, a mianowicie wypłacanie pracownikowi biurowemu diety w wysokości 85 zł i pracownikowi produkcyjnemu w wysokości 80 zł, może być uznane za dyskryminujące dla tych ostatnich z uwagi na rodzaj świadczonej pracy. Natomiast pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także bez względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy (art. 183a § 1 k.p.). Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio z ww. przyczyn. W literaturze prawniczej podnosi się, że katalog przesłanek dyskryminacyjnych jest otwarty, na co wskazuje zawarte w art. 183a § 1 k.p. sformułowanie "w szczególności" (M. Tomaszewska, Komentarz do art. 183a Kodeksu pracy [w:] Baran K.W. (red.), Ćwiertniak B.M., Driczinski S., Góral Z., Kosut A., Książek D., Perdeus W., Piątkowski J., Skąpski M., Stefański K., Tomaszewska M., Włodarczyk M., Wyka T., Kodeks pracy. Komentarz, Wyd. WK, 2016, LEX nr 490662). Pracownik nie może więc być dyskryminowany w zakresie warunków zatrudnienia np. z uwagi na rodzaj wykonywanej pracy. Jak już była o tym mowa wcześniej, z uwagi na funkcję diety z tytułu podróży służbowej, cele podróży i rodzaj wykonywanej pracy nie uzasadnia jej zróżnicowania w odniesieniu do pracowników biurowych i pracowników produkcyjnych. Wypłacanie zróżnicowanych stawek co do wysokości diety z tytułu podróży służbowej pracownikom biurowym i pracownikom produkcyjnym oznaczałoby, że pracownicy realizujący ten sam obowiązek, tj. polecenie pracodawcy co do wykonywania zadań służbowych poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy, nie mają zagwarantowanych takich samych praw. Odnotować również trzeba, że takiego zróżnicowania w przypadku pracowników państwowych i samorządowych jednostek sfery budżetowej nie przewidują przepisy r.p.s.
Magdalena Kostrzewa,
autorka współpracuje z publikacją Serwis Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Odpowiedzi udzielono 24.07.2017 r.