Odpowiedź:

Podmiot zatrudniający osoby świadczące na jego rzecz pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej (w tym przypadku zlecenia), nie jest zobowiązany do oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego. Zakres stosowania przepisów ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - dalej k.p. jest bowiem w tego rodzaju sytuacjach bardzo ograniczony. Nie ma natomiast przeszkód, by przedsiębiorca zlecający takiemu podmiotowi wykonanie dowolnych prac w charakterze podwykonawcy, umówił się z nim, że dokona takiej oceny, zapozna z nią zatrudnianych zleceniobiorców oraz udostępni ocenę przedsiębiorcy.

Uzasadnienie

W myśl art. 1 k.p. przepisy tej ustawy mają w pełni zastosowanie jedynie do pracowników (osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę) oraz pracodawców (podmiotów zatrudniających pracowników). Podmiot zatrudniający na podstawie umów cywilnoprawnych uregulowanych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny – dalej k.c. nie ma zatem obowiązku realizowania szeregu norm prawnych wynikających z k.p.
Naturalnie nie oznacza to, że wszystkie kwestie związane z bhp mogą mu być całkowicie obojętne. Zgodnie z art. 304 § 1 k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy – o jakich mowa w art. 207 § 2 k.p. – także osobom fizycznym wykonującym pracę na podstawie innej niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, jak również osobom prowadzącym działalność gospodarczą na własny rachunek w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Ponadto, zgodnie z art. 304 § 3 k.p., obowiązki określone w art. 207 § 2 k.p. stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne:
1) na innej podstawie niż stosunek pracy,
2) prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.
Powyższy przepis jest bardzo ogólny i nie można z niego wprost wywodzić obowiązku zleceniodawcy polegającego na konieczności realizacji dyspozycji art. 226 k.p., a więc dokonywania i dokumentowania oceny ryzyka zawodowego. Należałoby go bardziej odnieść do kwestii związanych z zabezpieczeniem pracowników przed wypadkami przy pracy i/lub chorobami zawodowymi (a więc np. z zapewnieniem środków ochrony indywidualnej). Co ważne, w odróżnieniu od pracowników, których żadne działania związane z bhp nie mogą obciążać finansowo, w przypadku zleceniobiorców, będzie to uzależnione od woli stron. Należy przypomnieć, że zgodnie z art. 3531 k.c. strony takiej umowy mogą dowolnie kształtować stosunek prawny (według swego uznania), jedynie pod warunkiem, że jego treść lub cel nie sprzeciwiają się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Z uwagi na fakt, że – jak wcześniej wspomniano – do tej umowy nie mają zastosowania przepisy k.p., osobie wykonującej zlecenie przysługują tylko takie prawa, jakie bezpośrednio wynikają z treści umowy.
Przeprowadzenie i udokumentowanie oceny ryzyka zawodowego w opisanym przypadku, będzie uzależnione wyłącznie od woli podmiotu zatrudniającego zleceniobiorców.
Przedsiębiorca zlecający wykonanie określonych prac podmiotowi zewnętrznemu (podwykonawcy), może w umowie zastrzec, że podmiot ten dokona takiej oceny, zapozna z nią zatrudnianych zleceniobiorców, a następnie udostępni ją przedsiębiorcy. Wynika to z przytoczonej regulacji art. 3531 k.c.

Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP