Czy na pracowników pracujących przy komputerach, należy naliczyć zwiększony odpis podstawowy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych?
Od 15 stycznia 2009 r. praca przy komputerze nie jest uznawana za pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, chyba że jest to element pracy określonej w przepisach (np. prace operatorów reaktorów jądrowych, czy prace nawigatorów na statkach morskich oraz pilotów morskich).
Zasady ustalania odpisów podstawowych określone zostały w przepisach ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn. zm.) - dalej u.z.f.ś.s. Zgodnie z art. 5 u.z.f.ś.s. wysokość odpisu podstawowego na jednego pracownika wykonującego prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze - w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656 z późn. zm.) - dalej u.e.p., wynosi 50% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą. Wysokość odpisu podstawowego może być zwiększona o 6,25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, o którym wyżej mowa, na każdą zatrudnioną osobę, w stosunku do której orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności.

Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych u.e.p. - prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Czynniki ryzyka, o których wyżej mowa, są związane z następującymi rodzajami prac:
w szczególnych warunkach determinowanych siłami natury:
1) prace pod ziemią,
2) prace na wodzie,
3) prace pod wodą,
4) prace w powietrzu;
5) w szczególnych warunkach determinowanych procesami technologicznymi:
6) prace w warunkach gorącego mikroklimatu - prace wykonywane w pomieszczeniach, w których wartość wskaźnika obciążenia termicznego WBGT wynosi 28 °C i powyżej, przy wartości tempa metabolizmu pracownika powyżej 130 W/m2,
7) prace w warunkach zimnego mikroklimatu - prace wykonywane w pomieszczeniach o temperaturze powietrza poniżej 0 °C,
8) bardzo ciężkie prace fizyczne - prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 8.400 kJ, a u kobiet - powyżej 4.600 kJ,
9) prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,
10) ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała; przy czym ciężkie prace fizyczne to prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 6.300 kJ, a u kobiet - powyżej 4.200 kJ, a prace w wymuszonej pozycji ciała to prace wymagające znacznego pochylenia i (lub) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn i 5 kG dla kobiet (wg metody OWAS pozycja kategorii 4) przez co najmniej 50% zmiany roboczej.

Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Ani w załączniku nr 1, ani w załączniku nr 2 nie została wymieniona praca przy komputerach, wobec czego w chwili obecnej nie jest to praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze tylko z tego powodu, że dana osoba pracuje na komputerze. Aby była to praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze musi być spełniony dodatkowy warunek - np. musi to być praca określonego rodzaju (np. praca kontrolerów ruchu lotniczego).
Od dnia 18 marca obowiązują nowe przepisy wykonawcze - zob. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 marca 2009 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (Dz. U. Nr 43, poz. 349). W rozporządzeniu tym nie ma już mowy o pracownikach zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych. Tym samym podstawą są wyłącznie zapisy ustawowe.