Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP
Co powinna zawierać instrukcja obsługi lampy bakteriobójczej?
Odpowiedź
Każda instrukcja bhp powinna wskazywać w szczególności czynności, jakie należy wykonać przed rozpoczęciem pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników. Tworząc instrukcję dla poszczególnych maszyn i urządzeń, warto posiłkować się zapisami zawartymi w dokumentacji przekazanej przez producenta sprzętu, gdyż to właśnie w niej określone są (a przynajmniej powinny być) podstawowe zasady bezpieczeństwa przy obsłudze.
Uzasadnienie
Lampa bakteriobójcza to urządzenie emitujące energię w postaci fal ultrafioletowych, której zadaniem jest zwalczanie unoszących się w powietrzu drobnoustrojów (wirusów, bakterii, drożdży i pleśni). Jej celem jest również redukcja rozwoju i rozmnażania się pleśni oraz innych bio-aerozoli (bakterii i wirusów) na oświetlonych powierzchniach. Przez wiele lat istniał obowiązek ich stosowania w licznych pomieszczeniach podmiotów leczniczych, jednakże jakiś czas temu został on zniesiony. Być może wynika to z tego, że w zakresie dezynfekcji powietrza istnieje wiele czynników ograniczających skuteczność promieniowania UV. Do najważniejszych należą m.in. zmienna wilgotność i temperatura, różna wrażliwość drobnoustrojów, zmienny poziom skażenia, zmienny stopień penetracji oraz stopniowe zużycie promiennika wymagające precyzyjnego monitorowania. Ponadto wszystkie obszary pozostające w cieniu nie podlegają dezynfekcji. W praktyce czas emisji promieniowania, czyli dawka promieniowania niezbędna do inaktywacji drobnoustrojów jest trudny do ustalenia. Uboczne efekty działania promieniowania UV obejmują szkodliwy wpływ promieni UV w stosunku do przebywających w pomieszczeniu osób, co stanowi przeciwwskazanie do jego stosowania w obecności pacjentów i personelu (wyjątkiem jest stosowanie lamp przepływowych). Zależne od ilości pochłoniętego promieniowania, biologiczne skutki oddziaływania nadfioletu powodują zmiany w obrębie skóry lub oczu. Najczęściej obserwowaną rekcją na ekspozycję jest rumień (niekiedy także oparzenia, złuszczanie się naskórka oraz zmiany nowotworowe). Promieniowanie może również uszkadzać rogówkę i spojówkę oka, a długo trwające narażenie na ekspozycję może doprowadzić do trwałych zmian (z zaćmą włącznie). Niekorzystny wpływ promieniowania UV dotyczy również powierzchni plastikowych, mebli oraz wyposażenia pomieszczeń.
Obecnie lampy bakteriobójcze obligatoryjnie powinny być stosowane w diagnostycznych pracowniach radiologicznych (§ 5 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 27 marca 2008 r. w sprawie minimalnych wymagań dla jednostek ochrony zdrowia udzielających świadczeń zdrowotnych z zakresu rentgenodiagnostyki, radiologii zabiegowej oraz diagnostyki i terapii radioizotopowej chorób nienowotworowych, Dz. U. Nr 59, poz. 365 z późń. zm.).
Odnosząc się do kwestii instrukcji bhp, należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 2374 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.), jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest wydawanie szczegółowych instrukcji i wskazówek dotyczących bhp na stanowiskach pracy. Doprecyzowanie powyższej normy znajduje się w § 41 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.), zgodnie z którym pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bhp dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy.
Powyższe instrukcje powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, jakie należy wykonać przed rozpoczęciem pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników. Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji chemicznych i ich mieszanin powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i ich mieszanin.
Przepisy bhp co do zasady nie regulują, jakie konkretnie instrukcje bhp powinny być opracowane i udostępnione pracownikom na poszczególnych stanowiskach pracy. To pracodawca, po analizie m.in. stosowanych procesów technologicznych, wykonywanych prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników, a także ocenie ryzyka zawodowego podczas wykonywania prac na danym stanowisku, w szczególności przy obsłudze maszyn oraz innych urządzeń technicznych, powinien podjąć decyzję o opracowaniu takich instrukcji.
Przepisy nie precyzują również, w jaki sposób i w jakiej postaci pracodawca powinien udostępniać je pracownikom. Może to nastąpić w tradycyjnej formie, tj. wywieszenia na stanowisku pracy (np. przy stanowisku, urządzeniu lub maszynie, której instrukcja dotyczy) albo w postaci elektronicznej (np. rozesłane e-mailem lub zamieszczone w intranecie). Istotnym jest, aby każdy pracownik miał do nich stały dostęp i przestrzegał zawartych w nich postanowień. Z pewnością instrukcje te powinny mieć formę pisemną, bowiem tylko wówczas pracodawca jest w stanie wykazać, że spełnił ciążący na nim obowiązek.
Opracowując instrukcję bhp dla lampy bakteriobójczej, warto posiłkować się zapisami zawartymi w dokumentacji przekazanej jej przez producenta, przeważnie bowiem to właśnie w niej można znaleźć podstawowe zasady bezpieczeństwa przy obsłudze konkretnego urządzenia. W analizowanym przypadku z pewnością nie powinno zabraknąć zapisów dotyczących zakazu uruchamiania lampy przy zdjętych lub otwartych panelach dostępowych (dotyczy lamp przepływowych), niestosowania lamp na istniejące, aktywne porosty pleśni. Ponadto w takiej instrukcji należałoby zamieścić ostrzeżenia przed możliwością uszkodzenia oczu i skóry przez promieniowanie UV oraz przed kierowaniem wzroku bezpośrednio na źródło tego promieniowania. Nie można również pominąć kwestii zakazu wykonywania jakichkolwiek prac serwisowych przez osoby do tego nieprzeszkolone i nieupoważnione.
Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.
Odpowiedzi udzielono: 2 września 2016 r.
