Charakter roszczenia determinuje właściwość sądu

Naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu lub zakazu dyskryminacji może uzasadniać zarówno roszczenia majątkowe, jak i niemajątkowe. Jeżeli pracownik występuje tylko z roszczeniem niemajątkowym lub jednocześnie z roszczeniem majątkowym i niemajątkowym, to sprawa taka należy do właściwości sądu okręgowego, niezależnie od wartości przedmiotu sporu (art. 17 pkt 1 kpc).

Taką proceduralną kwestię rozstrzygnął Sąd Najwyższy w wyroku z 6 lipca 2016 r.  Z pozwem przeciwko gminie wystąpiła wieloletnia nauczycielka szkoły podstawowej. Domagała się ustalenia, że była dyskryminowana i nierówno traktowana w zatrudnieniu przez pracodawcę. Twierdziła, że mimo wzorowej i aktywnej postawy była pomijana przy nagrodach i wyróżnieniach. Ponadto została ukarana upomnieniem za zwolnienie ucznia z jednej godziny lekcyjnej bez zgody dyrektorki, co było powszechną praktyką w szkole. Wskutek tego nie dostała premii motywacyjnej. Niesprawiedliwe ocenianie jej pracy powodowało negatywną opinię o niej w środowisku nauczycielskim.

Sądy I i II  instancji nie uwzględniły jej roszczeń, rozstrzygając powództwo w zakresie przedmiotu interesu prawnego nauczycielki. Uznały, że ustalenie to nie było niezbędne dla dochodzenia roszczeń o odszkodowanie lub zadośćuczynienie, a więc nie zaistniał interes prawny powódki w tym ustaleniu.

Nauczycielka złożyła skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, w której zarzuciła nieważnoścć postępowania poprzez naruszenie art. 17 pkt 1 kpc. Stanowi on, że do właściwości sądów okręgowych należą sprawy o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia. Natomiast zgodnie z art. 379 pkt 6 kpc nieważność postępowania zachodzi, jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu. Ze względu na to, że w sprawie orzekały sądy rejonowy (I instancja)  i okręgowy (II instancja) konieczne było ustalenie, czy sprawa ma charakter niemajątkowy, czy majątkowy.

Polecamy: SN: przyczynę dyskryminacji trzeba udowodnić

Sąd Najwyższy uznał, że sprawa ma charakter niemajątkowy. Nauczycielka domagała się bowiem jedynie ustalenia, jak się wydaje, wyłącznie w celu ochrony swoich dóbr osobistych, o czym stanowi art. 24 kc. W takim przypadku bez znaczenia pozostaje, że nie domagała się odszkodowania. Co więcej, nawet gdyby dochodziła ustalenia oraz np. odszkodowania, to także właściwym sądem byłby, zgodnie z art. 17 pkt 1 kpc, sąd okręgowy.

W wielu wcześniejszych orzeczeniach SN stwierdzał, że w sprawach o niejednolitym charakterze decydującą okolicznością jest to, ochrony jakich dóbr - majątkowych czy niemajątkowych - domaga się powód (uchwała SN z 18 listopada 2014 r., II PZP 2/14). O majątkowym lub niemajątkowym charakterze prawa, którego dotyczy roszczenie, decyduje majątkowy lub niemajątkowy charakter dobra, którego naruszenia powód upatruje i którego ochrony się domaga. Naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu lub zakazu dyskryminacji może uzasadniać zarówno roszczenie majątkowe, jak i niemajątkowe. SN uchylił zaskarżony wyrok sądu okręgowego i poprzedzający go wyrok sądu rejonowego, zniósł postępowanie przed tymi sądami i przekazał sprawę do rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego sądowi okręgowemu. (sygn. akt II PK 171/15)