Obowiązki uczestników przewozu towarów niebezpiecznych zostały określone w dziale 1.4 Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 815) – dalej umowa ADR.
Przez uczestników przewozu należy rozumieć nadawcę, przewoźnika, odbiorcę, a także rozładowcę. Przez przewóz towarów niebezpiecznych należy rozumieć każde przemieszczenie towaru niebezpiecznego przy użyciu pojazdu po drodze publicznej i po innych drogach ogólnodostępnych, w tym także załadunek i rozładunek towaru niebezpiecznego z pojazdu.
Do głównych obowiązków uczestników przewozu towarów niebezpiecznych według umowy ADR należy podejmowanie odpowiednich środków bezpieczeństwa, odpowiednio do natury i zakresu dających się przewidzieć zagrożeń, w celu zapobieżenia szkodom i urazom oraz, jeżeli jest to wskazane, zminimalizowania ich skutków. Uczestnicy przewozu powinni w każdym przypadku stosować się do odpowiednich wymagań ADR.
Do głównego obowiązku nadawcy towarów niebezpiecznych należy dostarczenie do przewozu tylko takich przesyłek, które spełniają wymagania ADR. Nadawca powinien w szczególności:
1) zaopatrzyć kierowcę w informacje i dane oraz, jeżeli to konieczne, w wymagane dokumenty przewozowe oraz dokumenty towarzyszące (zezwolenia, dopuszczenia, powiadomienia, świadectwa itd.);
2) używać wyłącznie opakowań, dużych opakowań i dużych pojemników do przewozu luzem (DPPL) oraz cystern (pojazdów-cystern, cystern odejmowalnych, pojazdów-baterii, MEGC, cystern przenośnych, i kontenerów-cystern), które są dopuszczone i odpowiednie do przewozu danych materiałów oraz posiadają oznakowanie wymagane przez ADR;
3) stosować się do wymagań dotyczących sposobów nadania i ograniczeń wysyłkowych;
4) zapewnić, aby nawet próżne, nieoczyszczone i nieodgazowane cysterny (pojazdy-cysterny, cysterny odejmowalne, pojazdy-baterie, MEGC, cysterny przenośne, i kontenery-cysterny) lub próżne nieoczyszczone pojazdy i duże lub małe kontenery do przewozu luzem były odpowiednio oznakowane i zaopatrzone w wymagane nalepki ostrzegawcze, a prężne, nieoczyszczone cysterny były tak samo zamknięte i szczelne jak w stanie ładownym;
5) przestrzegać przepisów związanych z załadunkiem, rozładunkiem, manipulowaniem ładunkiem;
6) złożyć roczne sprawozdanie z działalności w zakresie przewozu/załadunku/rozładunku drogowego towarów niebezpiecznych;
7) wyznaczyć na swój koszt doradcę ds. bezpieczeństwa w transporcie drogowym towarów niebezpiecznych (umowa ADR - dział 1.8.3).
Jeżeli nadawca korzysta z usług innych uczestników przewozu (pakującego, załadowcy, napełniającego itd.), powinien podjąć odpowiednie środki dla zapewnienia, aby przesyłki, które nadaje, spełniały wymagania ADR. W odniesieniu do pkt 1, 2 i 3 nadawca może polegać na informacjach i danych udostępnionych mu przez innych uczestników przewozu. W przypadku, gdy nadawca działa w imieniu osoby trzeciej, osoba ta powinna poinformować nadawcę na piśmie o tym, że przewóz dotyczy towarów niebezpiecznych oraz powinna udostępnić mu wszystkie informacje i dokumenty potrzebne do wypełnienia jego obowiązków.
Do obowiązków przewoźnika według umowy ADR należy w szczególności:
1) upewnienie się, że towary niebezpieczne przeznaczone do przewozu są dopuszczone do przewozu zgodnie z ADR;
2) upewnienie się, że w jednostce transportowej znajduje się wymagana przepisami dokumentacja;
3) upewnienie się, że wszystkie informacje określone w ADR odnoszące się do niebezpiecznych towarów przewożonych zostały dostarczone przez nadawcę przed przewozem, że wymagana dokumentacja jest na pokładzie jednostki transportowej lub elektronicznego przetwarzania danych (EDP) lub elektronicznej wymiany danych (EDI); techniki te mogą być stosowane zamiast papierowej dokumentacji pod warunkiem, że dane są dostępne w trakcie transportu, w sposób co najmniej równoważny jak dokumentacja papierowa;
4) sprawdzenie wzrokowo, czy pojazdy i ładunek nie mają oczywistych wad, wycieków lub pęknięć, braków w wyposażeniu itp.;
5) upewnienie się, że nie upłynął termin następnego badania dla pojazdów-cystern, pojazdów-baterii, cystern-stałych, cystern odejmowalnych, cystern przenośnych, kontenerów-cystern i MEGC;
6) sprawdzenie, czy pojazdy nie są nadmiernie załadowane;
7) upewnienie się, że na pojazdach umieszczone zostało wymagane oznakowanie i nalepki ostrzegawcze;
8) upewnienie się, że w pojeździe znajduje się wyposażenie wymagane w pisemnych instrukcjach dla kierowcy;
9) przestrzeganie przepisów związanych z załadunkiem, rozładunkiem, manipulowaniem ładunkiem;
10) złożenie rocznego sprawozdania z działalności w zakresie przewozu, załadunku, rozładunku drogowego towarów niebezpiecznych;
11) wyznaczenie na swój koszt doradcy ds. bezpieczeństwa w transporcie drogowym towarów niebezpiecznych (umowa ADR - dział 1.8.3).
Czynności powyższe powinny być wykonane odpowiednio w oparciu o dokumenty przewozowe i dokumenty towarzyszące oraz sprawdzenie wzrokowe pojazdów, kontenerów i ładunku.
Do głównego obowiązku odbiorcy zgodnie z umową ADR należy nieopóźnianie przyjęcia towarów bez istotnych powodów oraz sprawdzenie po rozładunku, czy zostały spełnione wymagania ADR. Odbiorca powinien w szczególności:
1) dokonać, w przypadkach wskazanych w ADR, wymaganego oczyszczenia i odkażenia pojazdów i kontenerów;
2) zapewnić, aby kontenery, które zostały całkowicie rozładowane, oczyszczone i odkażone, nie posiadały oznakowania wymaganego w czasie transportu;
3) przestrzegać przepisów związanych z załadunkiem, rozładunkiem, manipulowaniem ładunkiem;
4) złożyć roczne sprawozdanie z działalności w zakresie przewozu/załadunku/rozładunku drogowego towarów niebezpiecznych,
5) wyznaczyć na swój koszt doradcę ds. bezpieczeństwa w transporcie drogowym towarów niebezpiecznych (umowa ADR - dział 1.8.3).
Jeżeli odbiorca korzysta z usług innych uczestników przewozu (w zakresie rozładunku, czyszczenia, odkażania, itp.), powinien zastosować odpowiednie środki w celu zapewnienia zgodności z wymaganiami ADR. Jeżeli kontrola ujawniła naruszenie wymagań ADR, odbiorca może zwrócić kontener nadawcy tylko wtedy, gdy naruszenie to zostało usunięte.
Przez rozładowcę - nowego uczestnika przewozu towarów niebezpiecznych - należy rozumieć przedsiębiorstwo (podmiot), które:
1) dokonuje rozładunku kontenera, kontenera do przewozu luzem, MEGC, kontenera-cysterny lub cysterny przenośnej, z pojazdu;
2) dokonuje rozładunku towarów niebezpiecznych w sztukach przesyłki, w małych kontenerach lub w cysternach przenośnych, z pojazdu lub z kontenera, lub
3) dokonuje rozładunku towarów niebezpiecznych z cysterny (pojazdu-cysterny, cysterny odejmowalnej, cysterny przenośnej lub kontenera-cysterny), z pojazdu-baterii, z MEMU, z MEGC, z pojazdu, z dużego kontenera do przewozu luzem lub z małego kontenera do przewozu luzem.
Wymienione wyżej czynności składają się na pojęcie rozładunku.
Zgodnie z umową ADR rozładowca powinien:
1) upewnić się, że zostały rozładowane właściwe towary, przez porównanie informacji zawartych w dokumencie przewozowym z informacjami znajdującymi się na sztuce przesyłki, kontenerze, cysternie, MEMU, MEGC lub na pojeździe;
2) sprawdzić przed i podczas rozładunku, czy opakowania, cysterna, pojazd lub kontener nie są uszkodzone w stopniu zagrażającym bezpieczeństwu czynności rozładunkowych. W przypadku stwierdzenia takiego uszkodzenia, upewnić się, że rozładunek nie będzie się odbywać do czasu zastosowania odpowiednich środków;
3) stosować się do wymagań dotyczących rozładunku;
4) bezpośrednio po rozładunku cysterny, pojazdu lub kontenera usunąć wszystkie niebezpieczne pozostałości towarów, które podczas czynności rozładunkowych przylgnęły do zewnętrznej powierzchni cysterny, pojazdu lub kontenera oraz zapewnić, aby zostały zamknięte zawory i otwory inspekcyjne;
5) zapewnić, aby zostało wykonane wymagane oczyszczenie i odkażenie pojazdów i kontenerów oraz aby kontenery, które zostały całkowicie rozładowane, oczyszczone i odkażone nie posiadały oznakowania określonego w dziale 5.3 umowy ADR.
Jeżeli rozładowca korzysta z usług innych uczestników przewozu (w zakresie czyszczenia, odkażania itp.), powinien zastosować odpowiednie środki w celu zapewnienia zgodności z wymaganiami ADR.
Więcej na ten temat w Serwisie BHP.