Bez instruktażu stanowiskowego pracownik nie może przystąpić do pracy

Wielu pracodawców, słysząc o szkoleniu bhp, pamięta przede wszystkim, że jest ono konieczne przy przyjmowaniu nowego pracownika. A szkolenie okresowe!? Z terminowością szkoleń dla poszczególnych grup pracowników, jest znacznie gorzej.

Szczegółowe wymagania w zakresie szkoleń wstępnych oraz okresowych z zakresu bhp określa rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.) – dalej r.s.b.h.p. Reguluje ono:
1) szczegółowe zasady szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy;
2) zakres szkolenia;
3) wymagania dotyczące treści i realizacji programów szkolenia;
4) sposób dokumentowania szkolenia;
5) przypadki, w których pracodawcy lub pracownicy mogą być zwolnieni z określonych rodzajów szkolenia.
Zaletą r.s.b.h.p. jest zawarcie w jednym akcie prawnym szczegółowych wymagań w zakresie szkoleń bhp. W niniejszym artykule skupię się na częstotliwości, z jaką powinny być szkolone poszczególne grupy pracowników.
Zasadą, o której należy pamiętać jest podział na szkolenia wstępne i okresowe. Dodatkowo – w ramach szkolenia wstępnego - należy wyróżnić:
1) szkolenie wstępne ogólne, zwane instruktażem ogólnym;
2) szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane instruktażem stanowiskowym.
Instruktaż ogólny odbywają, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, nowo zatrudnieni pracownicy, studenci odbywający u pracodawcy praktykę studencką oraz uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu. Z kolei instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku:
1) pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych;
2) pracownika przenoszonego na stanowisko, o którym mowa powyżej;
3) ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.
Jeśli pracownik wykonuje pracę na kilku różnych stanowiskach, powinien on odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z nich. Jest to zrozumiałe z uwagi na możliwość występowania zupełnie odmiennych zagrożeń. Również w przypadku, gdy na danym stanowisku zostały wprowadzone zmiany techniczno-organizacyjne (np. zmiany procesu technologicznego, zmiana organizacji stanowisk pracy, wprowadzenie do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia czy nowych narzędzi i maszyn) pracownik powinien odbyć instruktaż stanowiskowy przygotowujący go do bezpiecznego wykonywania pracy w zmienionych warunkach. Tematyka i czas trwania instruktażu stanowiskowego powinny być uzależnione od rodzaju i zakresu wprowadzonych zmian.
W przypadku szkoleń okresowych należy przede wszystkim zwrócić uwagę na podział pracowników na kilka grup pracowniczych, dla których obowiązują nieco odmienne zasady przeprowadzania szkoleń bhp oraz inna jest ich częstotliwość. Są to:
1) osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności kierownicy, mistrzowie i brygadziści;
2) pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych;
3) pracownicy inżynieryjno-techniczni, w tym projektanci, konstruktorzy maszyn i innych urządzeń technicznych, technolodzy i organizatorzy produkcji;
4) pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy i inne osoby wykonujące zadania tej służby;
5) pracownicy administracyjno-biurowi i inni niewymienieni w pkt 1-4, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Powyższa lista ma charakter zamknięty. Z uwagi jednak na dość szerokie pojęcie charakteru prac związanego z narażeniem na poszczególne czynniki określone w pkt 5 oraz odpowiedzialnością w zakresie bhp, wymagania dotyczące szkoleń okresowych obejmują zdecydowaną większość pracowników.
Częstym problem pracodawców jest ustalenie poprawnego terminu pierwszego szkolenia bhp. Należy pamiętać, że wobec osób będących pracodawcami oraz innych osób kierujących pracownikami (m.in. kierownicy, mistrzowie i brygadziści) takie szkolnie powinno odbyć się w okresie do 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach. Natomiast dla wszystkich pozostałych stanowisk (pkt 2-5 listy) szkolenie to nie może odbyć się później niż w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy. Jednak i od powyższej reguły są pewne wyjątki – ze szkolenia okresowego mogą być zwolnione osoby, które:
1) przedłożą aktualne zaświadczenie o odbyciu w tym okresie u innego pracodawcy wymaganego szkolenia okresowego;
2) odbyły w tym okresie szkolenie okresowe wymagane dla osoby zatrudnionej na stanowisku należącym do innej grupy stanowisk, jeżeli jego program uwzględnia zakres tematyczny wymagany programem szkolenia okresowego obowiązującego na nowym stanowisku pracy.
W przypadku kolejnych szkoleń okresowych bhp, wymagane prawem terminy szkoleń przedstawia poniższa tabela:
 

Lp.	Grupa pracownicza	Termin okresowego szkolenia bhp
1.	Osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności kierownicy, mistrzowie i brygadziści	Raz na 5 lat
2.	Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych	Raz na 3 lata
3.	Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych, na których są wykonywane prace szczególnie niebezpieczne	Raz na rok
4.	Pracownicy inżynieryjno-techniczni, w tym projektanci, konstruktorzy maszyn i innych urządzeń technicznych, technolodzy i organizatorzy produkcji	Raz na 5 lat
5.	Pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy i inne osoby wykonujące zadania tej służby	Raz na 5 lat
6.	Pracownicy administracyjno-biurowi	Raz na 6 lat
7.	Inni pracownicy niewymienieni powyżej, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy	Raz na 5 lat